Nieuws P.V. pagina 154

NAAR INDEX PAGINA

^ TOP

---

1 juli 2019: Ondanks hitte stress toch mooie opbrengst juni kern-installatie Polder PV. Juni was een warme maand, het KNMI had het voor De Bilt over "de warmste junimaand sinds het begin van de metingen in 1901". In de zomermaanden hebben onze in huis hangende antieke micro-inverters, die inmiddels grotendeels aardig bejaard beginnen te worden, behoorlijk last van hittestress als de zon schijnt. Ze worden dan behoorlijk heet. Voor 1 micro inverter, die ik als vervangings-exemplaar uit een andere installatie in augustus 2012 in ons systeem had opgenomen, was de langjarige belasting kennelijk te veel. Ik kon ondanks meerdere pogingen, geen "contact" meer krijgen met de uitlezing van het apparaat, dus kon ik de productie ervan ook niet meer monitoren. Ik heb het fraaie apparaatje eind van de maand, tijdens hete dagen, moeten vervangen voor een reserve exemplaar, waardoor sowieso wat productie verlies is opgetreden. Mogelijk is er ook iets anders aan de hand geweest, want ook het al bijna 20 jaar in gebruik zijnde (antieke) computer interface leek kaduuk te zijn gegaan. Ook daarvoor had ik gelukkig een reserve, anders had de monitoring behoorlijk in het honderd gelopen. Het gaat hier om totaal achterhaalde technologie, waarvoor geen simpele vervanging mogelijk is. Een nadeel van het solar pionieren, zullen we maar zeggen.

Mogelijk is er een niet bemerkte bliksem inslag geweest o.i.d., maar dat is puur speculatie. De eerste twee weken van juni, en op de 19e, waren er zeker 6 dagen in onze contreien waarbij er (forse) onweersfronten zijn langs getrokken (zie onweerarchief KNMI). We hebben echter nergens anders "schade" gezien in ons appartement, en het oude interface heeft tot in de derde week van juni nog als vanouds gewerkt. Dus wellicht ligt de oorzaak ergens anders.

De defect gegane "100 Watt" OK4E-100 micro-inverter heeft gemiddeld ongeveer 263 Wattuur per dag geproduceerd in de 2.486 dagen dat het exemplaar in onze installatie was opgenomen (op 1 van de achterste 108 Wp panelen, die midden in de winter deels worden beschaduwd door de voorste rij modules). Daarmee heeft het dus nog redelijk goed gepresteerd, met gemiddeld zo'n 889 kWh/kWp.jaar. Daarbij niet vergeten dat voor alle PV capaciteit (dus ook gloednieuwe, best performing installaties) door het CBS nog steeds wordt uitgegaan van een (achterhaalde) specifieke opbrengst van 875 kWh/kWp.jaar in Nederland. Het gaat hier om een zonnepaneel van bijna 18 jaar oud, en een omvormer die ook al dik anderhalf decennium productie achter de kiezen heeft (in 2 verschillende installaties).

Als het erg warm is, koel ik de micro-inverters tegenwoordig geforceerd met enkele computer ventilatoren die ik onder de kolommen met inverters plaats, om een versterkte luchtstroom langs de hard werkende apparaatjes te leiden.

Ondanks deze "kleine tegenslagen", een paar dagen uitval van de niet meer tot leven te wekken oude micro inverter, en waarschijnlijk meerdere drop-outs van de andere micro-omvormers tijdens de behoorlijke hitte, heeft juni wat totaal opbrengst betreft toch bovengemiddeld gepresteerd, zoals de maandelijks ververste grafiek met de producties van ons 1,02 kWp kern-systeem laat zien. Dat zal zeker het gevolg zijn geweest van het ook zeer zonnige (instralings-rijke) weer, volgens het KNMI "met gemiddeld over het land 250 uren zon tegen 201 normaal", voor die maand. Waarbij uiteraard ook nog in het achterhoofd gehouden moet worden, dat kristallijne zonnepanelen een negatieve temperatuur coëfficiënt hebben. Onze Shell Solar modules hebben een verlaging van het onder STC condities gemeten "piekvermogen" in de datasheet staan van -0,4 procent per graad Celsius boven de STC norm (25 graad C). Dus als de panelen 60 graden warm worden (kan makkelijk geschieden onder dergelijke condities, bij weinig natuurlijke ventilatie), zou er al (60-25) x 0,4% = 14% van de ooit gemeten STC waarde (93 cq. 108 Wp voor onze modules) af gaan. Maar omdat de panelen al zeer oud zijn, zullen ze sowieso al een veel lagere nominale waarde hebben dan toen ze, zo'n 20 jaar geleden, de fabriek verlieten. Hoeveel dat nu is, blijft gissen, dan moet je die panelen opnieuw professioneel laten doormeten.

Alle maandproducties van het kern-systeem van 10 zonnepanelen (1,02 kWp) in 1 diagram. Tot oktober 2001 nog maar 4 panelen, vanaf november dat jaar draait de complete set van 10 panelen continu. Behalve in sep.-okt. 2010, toen door een dakrenovatie het systeem enige tijd compleet uit de lucht is geweest. Die data zijn niet in het langjarige gemiddelde per maand opgenomen (dikke zwarte lijn).

Na de tegenvallende maand mei had het kern-systeem van Polder PV ondanks de hier boven weergegeven problemen toch een bovengemiddelde productie van 126,8 kWh in juni (3,8% boven het langjarige gemiddelde, 122,1 kWh).

Dezelfde grafiek als hier boven, maar nu slechts de maand producties in de laatste vier jaar. Er zijn opvallende verschillen zichtbaar in de producties per maand, met name ook in de eerste vier maanden van het jaar. In 2018 vielen zowel maart als april ook zwaar tegen (in maart zelfs met een productie onder die van de "wintermaand" februari !), maar maart 2019 dook daar nog eens onder. Verschillen kunnen fors oplopen, sterk samenhangend met het gemiddelde weer in de betreffende maand. Ondanks de zwaar tegenvallende opbrengsten in het voorjaar, gaf juli 2018 een exceptioneel maand resultaat te zien voor dat jaar. Al was voor Polder PV de maandproductie in die maand in het lang verstreken jaar 2006 de topmaand qua productie (eerste grafiek). De producties in 2019 kennen een iets minder spectaculaire dynamiek, en liggen tot nog toe, met juni meegerekend, 3 maal boven, en drie maal onder het langjarige maandgemiddelde.

Consequenties cumulatie productie: 2019 weer vrijwel op niveau langjarige trend

De geaccumuleerde productie kwam uit op 505 kWh in het eerste halve jaar voor het kern-systeem, wat nog maar 0,2% onder het langjarig gemiddelde ligt (506 kWh, laatste oranje kolom en horizontale stippellijn). Tm. mei was het verschil nog 1,6%, dus we zijn inmiddels bijgetrokken medio het jaar. Het "bekende" record jaar 2003 blijft ook voor de eerste 6 maanden ver boven de rest uit steken, met bijna 17% meer productie (591 kWh), dan langjarig gemiddeld. 2011, 2002 en 2015 waren voor deze periode goede "volgers" op plaatsen 2 , 3 en 4. Na 2003 zijn er enkele behoorlijk slechte jaren geweest, wat deels te maken had met toen nog buiten hangende micro-inverters die uitvielen, en die niet snel genoeg vervangen konden worden. Een totale systeem renovatie volgde uiteindelijk na lang aandringen bij de leverancier, in mei 2005. Vandaar dat dat jaar flink achterblijft in deze reeks. Ook 2012 en 2013 vielen behoorlijk tegen, met 470 kWh (2012) ruim 7% onder het langjarige gemiddelde over de getoonde meetperiode.

Producties per deel-systeem Polder PV - Juni, en cumulatie Januari tm. Juni 2019

In bovenstaande tabel de producties per deel-systeem in de maand juni, en voor de cumulatie van de stroomproductie in de maanden januari tm. juni (eerste half jaar) 2019. Producties zijn weergegeven in Wattuur (Wh), zoals de logging software weergeeft voor onze oude PV installatie. In de kolom ernaast de opgestelde capaciteit per deelgroep in Wattpiek (Wp). In de laatste kolom wordt de specifieke productie in kWh/kWp weergegeven, waardoor de onderlinge opbrengsten goed vergelijkbaar zijn. In juni lopen de prestaties uiteen van 121,3 kWh/kWp voor de apart opgestelde, later toegevoegde mini groep met 2 108 Wp panelen op pal zuid. Deze heeft mogelijk te maken gehad met structurele, niet opgemerkte drop-outs vanwege de hittestress. Opvallend is, dat de achterste groep panelen, waarin zoals hierboven vermeld, de defecte omvormer is vervangen (en er wat productie verlies is opgetreden in juni) beslist niet de minste resultaten heeft laten zien (oranje band, 126,0 kWh/kWp, op een na hoogste resultaat). De altijd al best presterende laatste aanwinst van Polder PV, de 2 Kyocera panelen die in serie op 1 OK4E-100 micro inverter zijn geschakeld, lieten de hoogste specifieke opbrengst zien als vanouds: 130,9 kWh/kWp. Het systeem als geheel (alle 14 panelen) had een specifieke opbrengst van 124,3 kWh/kWp in juni.

Bij de cumulatieve cijfers voor het eerste halve jaar van 2019 (onderste staatje) zijn de verhoudingen duidelijk anders: Hier presteert de deels in de wintermaanden beschaduwde, en de laatste jaren sowieso wat minder goede resultaten gevende 4x 108 Wp groep in de achterste rij het minst, bijna 478 kWh/kWp. De Kyocera panelen doen het met ruim 547 kWh/kWp bijna 15% beter. Alle 14 panelen bij elkaar hadden een specifieke opbrengst van ruim 501 kWh/kWp in de eerste 6 maanden van 2019. Opvallend blijft hierbij, dat onze oudste 4 stuks 93 Wp panelen (ruim 19 jaar oud!) het wederom zelfs iets beter doen dan het gemiddelde van alle panelen bij elkaar: bijna 506 kWh/kWp ...

Netto resultaat ...
De robuuste Ferrarismeter in de meterkast (enkelvoudig telwerk) bleek aan het eind van juni alweer 73 kWh minder aan te geven dan eind mei. De teller staat nog steeds 125 kWh "in de min" t.o.v. de start van dit jaar (saldo van 6 maanden verbruik en opwek). Alle plussen en minnen bij elkaar optellend van de opbrengst en het verbruik via deze "automatisch salderende meter", in combinatie met de uitgevallen omvormer, blijft de situatie naar tevredenheid voortduren bij Polder PV.

Wel natuurlijk een waarschuwing voor alle PV bezitters: maak er, zeker bij de wat oudere installaties, een gewoonte van minimaal uw maandelijkse productie resultaten op een rijtje te zetten, of als u daar geen tijd voor heeft, dit te laten doen via een web portal dienst. Dit kan onaangename verrassingen voorkomen als u onverhoopt te maken heeft gehad met een defecte omvormer of andere structurele problemen. Meten is weten. Zonnestroom is door de bank genomen een robuuste technologie. Maar niets is van eeuwige waarde. In de gaten blijven houden, dus, is het devies.

De toevoeging van Anton Boonstra (nagekomen, 1 juli 2019)
Zoals gebruikelijk heeft Anton Boonstra voor de Tweakers "pool" aan installaties wederom twee grafieken opgemaakt, zie Twitter link onder bronnen. Het is een synthese van informatie van / voor 924 installaties in juni 2019. Hij stelde ten eerste een grafiek samen met het verschil in instraling in juni 2019 t.o.v. die in juni 2018, ge-extraheerd uit de KNMI bestanden. En liet daarbij zien dat er forse toenames zijn gemeten. Met als minimum 2,8% meer instraling dan in juni 2018 in onze regio (PC 2000 - 2999), en een absolute waarde van 176,1 kWh/m² horizontale instraling in juni 2019. Tot een zeer forse hoeveelheid instraling meer in het zuidelijke deel van Limburg (PC 6000 - 6999), wat een 19,1% hoger niveau liet zien dan in juni 2018 (absolute waarde juni 2019: 192,2 kWh/m², 9,1% meer dan in onze - kust - contreien !).

Wat de laagste instraling betreft, was noord Nederland (PC 9000 - 9999) weer "de sjakie" in juni 2019, gemiddeld 170,9 kWh/m². Dat is 11,1% minder dan de hoge waarde in zuidelijk Limburg. Het was wel 11,0% meer dan de instraling in juni 2018 in die regio.

Gemiddeld genomen was de horizontale instraling over alle meetstations van het KNMI 178,8 kWh/m² in juni 2019. Dit zou 10% boven het niveau in juni 2018 hebben gelegen.

Wat de productie resultaten betreft heeft Anton ook een grafiek met de behaalde specifieke opbrengsten getoond in kWh/kWp voor genoemde 924 PV installaties. Met een globaal vergelijkbare spreiding over het land. Van 127 kWh/kWp in noord Nederland, tot 146 kWh/kWp in zuidelijk Limburg (15% meer dan in noordelijk NL). Ons regio zat gemiddeld op 135 kWh/kWp, het hoogst van de hele kustregio (relatief kleine verschillen). Kijken we naar de prestatie van onze oude installatie, zit deze met ruim 124 kWh/kWp beduidend (ruim 8%) lager, wat gezien de hittestress gevoeligheid van ons PV systeem niet verbazingwekkend is. Alleen de Kyocera paneeltjes komen, afzonderlijk gemeten, met hun 131 kWh/kWp nog redelijk in de buurt van dat gemiddelde voor onze regio.

De gemiddelde specifieke opbrengst voor heel Nederland in de populatie die Anton onderzocht heeft, is 135,9 kWh/kWp geweest. Ook dat zou 10% meer zijn geweest dan in juni 2018.

Verder lezen / bronnen:

Warmste juni in honderd jaar (KNMI, 28 juni 2019, voorlopig maandoverzicht)
Juni 2019. Juni was extreem warm, nat en zeer zonnig (KNMI, 29 juni 2019, voorlopig uitgebreider maand overzicht)

Zonkracht (KNMI, uitleg over wat het is, en hoe het gemeten wordt)

Hoe maken we de zonkrachtverwachting? (KNMI, mei 2019, uitleg over metingen / schattingen. Opvallende passage voor mensen die intensief metingen aan de momentane output van hun PV installatie doen, en soms extreem hoge momentane outputs meten: "Bij een gebroken wolkendek kan terugkaatsing van zonlicht tegen de wolk de zonkracht zelfs hoger maken dan bij een onbewolkte hemel!")

Maandopbrengsten per postcodegebied (statistieken Tweakers portal, initiatief van, en bijgehouden door Anton Boonstra)

Instraling en specifieke opbrengsten juni 2019 (de harde cijfers voor juni 2019, van installaties in het Tweakers portal, Anton Boonstra)

Landelijke opbrengst berekening juni 2019 (instraling specialist Siderea presenteerde 5 getallen sets met te verwachten specifieke opbrengsten in 5 regio van Nederland voor "optimale" resp. "gemiddelde" oriëntaties, in juni 2019. Deze verschillen van 131 tot 142 kWh/kWp in het optimale scenario, resp. van 130 tot 141 kWh/kWp in het gemiddelde scenario. Hierbij is het opvallend, dat de hoogste waarden gegeven worden voor de locatie oostelijk Nederland ter hoogte van Drenthe)

Eigen metingen zonnestroom productie Polder PV (sedert maart 2000)

---

28 juni 2019: Mackenzie rapport - toekomst Europese PV markt tm. 2024. Nederland speelt weer mee. Analisten bureau Wood Mackenzie Power & Renewables heeft net een interessant rapport uitgebracht over de komende jaren in de zonnestroom markt in Europa. Dit rapport volgt op de medio mei dit jaar door de branche organisatie Solarpower Europe (voorheen: EPIA) uitgebrachte Global Market Outlook 2019-2023 studie. Waarin werd voorspeld dat in 2019 tussen de 594 en 693 GWp nieuwe PV capaciteit on-line zou kunnen komen (low/high scenario's). En waarbij de nieuwe mondiale jaargroei uiteindelijk in 2023 verder zouden kunnen toenemen tot een reeds voor velen moeilijk voorstelbaar jaarlijks (!) volume van 1.044 tot zelfs 1.610 GWp*.

Het Mackenzie rapport behandelt de verwachte groei voor de Europese markt tot en met 2024, en geeft een "stapel grafiek" met de belangrijkste landen in hun samenvatting. Binnen de komende 3 jaar zou de Europese markt zo'n 20 GWp per jaar aan nieuwe PV capaciteit kunnen gaan opleveren. De totale opgestelde capaciteit zou daarmee in 2024 de grens van 250 GWp kunnen gaan passeren, een kwart terawattpiek, dus. Volgens Solarpower Europe zou er in Europa eind 2018 door de toevoeging van 11,3 GWp (Europa sensu lato, waarvan 8,2 GWp voor alleen de EU28 landen) een totaal volume zijn ontstaan van 125,8 GWp (hele wereld: 509,3 GWp).

Duitsland en Spanje verzetten de belangrijkste piketpalen komende jaren
Voormalig wereldkampioen Duitsland blijft, ondanks zware ingrepen in het Erneuerbare Energien Gesetz, de wetgeving die destijds onder de bezielende "leiding" van Hermann Scheer het land groot heeft gemaakt op het gebied van windenergie en zonnestroom, de marktleider. Met in de jaren 2019 tot en met 2024 ongeveer 21 GWp verwachte nieuwe capaciteit aan PV installaties volgens Mackenzie. Dit, ondanks het nog steeds boven de Duitse markt zwevende structurele probleem, dat boven de 52 GWp er voor dakgebonden PV installaties geen incentives meer (vanuit de meermalen op de schop genomen EEG wet) vergeven zouden worden. Eind mei dit jaar zou er al een geaccumuleerde PV capaciteit van 47,52 GWp zijn (zie o.a. Energy-Charts site van ISE Fraunhofer), dus dat komt al een aardig eind in die richting. Analisten verwachten kennelijk dat dit probleem waarschijnlijk opgelost zal gaan worden binnen afzienbare tijd. Ook omdat o.a. de belangrijke deelstaat Beieren eind 2018 heeft aangegeven om van die cap af te willen.

Spanje is aan een forse inhaalrace bezig (na jaren zeer weinig activiteit), en zou als 2e met 20 GWp in dezelfde periode een mooie nieuwe plek gaan bezetten op het gebied van marktgroei. Al zal ze dan bij de geaccumuleerde capaciteit nog steeds Italië moeten gaan inhalen. Wat enkele boom-jaren achter de rug heeft, met name in 2010-2013. Mackenzie geeft daarbij wel aan dat dit voor Spanje grotendeels "utility solar" zal omvatten, grote zonneparken dus. Waarvan de eerste "ongesubsidieerde" exemplaren de komende tijd zullen worden opgeleverd. Voorbeelden: de 50 MWp grote Alarcos installatie van RWE's dochter Innogy, ruim 160 km. zuidelijk van Madrid, het 300 MWp Talayuela project van Solarcentury bij Cáceres in de Spaanse Extremadura regio, reeds voor 80% overgenomen door investerings-huis Encavis, en, op de iets langere termijn, een spectaculair 590 MWp project, ook nabij Cáceres van Iberdrola, wat in 2022 on-line zou moeten gaan.

Verder zullen 7 Europese landen minstens 5 GWp in genoemde periode (2019-2024) gaan plaatsen, en 18 landen meer dan 1 GWp.

Deel cijfers via PV Magazine en reconstructie uit grafiek
Cijfermatig wordt er in de samenvatting van Mackenzie verder weinig tot niets over de gepubliceerde figuur (met een stapeling van accumulaties per land en per jaar, zonder individuele data in cijfers) gezegd. PV Magazine International heeft kennelijk wel het - voor 3.390 dollar te koop zijnde - marktrapport in kunnen zien. En meldt daarbij achtereenvolgens voor de periode 2019-2024 nauwkeuriger cijfers. Voor Duitsland 20,7 GWp nieuwe capaciteit, voor Spanje 19,7 GWp, Frankrijk 17 GWp, Nederland 12,9 GWp, en voor Italië 11,7 GWp.

Nederland back into PV business
Wat Nederland betreft zijn er verder geen details beschikbaar. Genoemde enorme nieuwe volume van 12,9 GWp in vijf jaar tijd zou neerkomen op een spectaculaire gemiddelde jaargroei van 2,58 GWp per jaar, over die 5-jarige periode. Waarmee ons land eindelijk weer helemaal terug is op het erepodium van solar deployment in Europa. Voor 2019 wordt door Dutch New Energy Research en ondergetekende een mogelijke groei van (ook al spectaculair) globaal 2 GWp verwacht. Het tempo zal daarna dus nog toe moeten nemen om genoemd gemiddelde jaargroei te kunnen gaan halen. Gaan we uit van de laatste cijfers van het CBS voor de eindejaars-accumulatie van 2018, inmiddels alweer verder opgekrikt naar 4.414 MWp, zou de door Mackenzie geprognosticeerde groei van 12,9 GWp kunnen uitmonden in een accumulatie van reeds 17,3 GWp aan PV capaciteit, eind 2024. Nota bene: dat is al 6,3 GWp (57%) meer dan de 11 GWp waar de laatste Roadmap voor PV (samenwerking TKI Urban Energy, SEAC, TNO) nog van uit is gegaan voor het jaar 2023. Wat dus, als de prognoses van Mackenzie ongeveer zullen gaan kloppen, alweer achterhaalde prognoses zouden kunnen blijken te zijn.

Ik heb gepoogd om uit de gepubliceerde figuur de kennelijk door Mackenzie gehanteerde jaargroei cijfers voor Nederland te destilleren. Daarbij lijkt het alsof de jaarlijkse groei toeneemt tot een maximum van ongeveer 3,5 GWp in 2021, en een minimum kent van ongeveer 1,3 GWp in 2024. De methode gaat echter zeker bij de getoonde stapel grafiek wel met wat onnauwkeurigheden gepaard, dus de werkelijke door Mackenzie gehanteerde cijfers kunnen daar van afwijken. Sowieso blijft voorspellen in dit soort volatiele markten nogal tricky. Invloeden van dramatische politieke "haast beslissingen" zoals inperken van de potentie van zonneparken (mogelijk gevolg van de strekking van aangenomen "motie Dik-Faber cs."), invoering van "een nog steeds onzekere opvolger van de salderings-regeling", en dergelijke ingrepen, kunnen vroegtijdig roet in het eten gaan gooien. Ook zal, indien nu al bestaande problemen bij de netcapaciteit in groei regio als noord-oost Nederland niet tijdig worden opgelost, er beslist een minder sterke groei optreden dan mogelijk gedacht.

Het kan dus nog alle kanten op gaan met de ontwikkelingen. Dat Nederland hard zal (blijven) groeien staat echter als een paal boven water. Er staat nog zo'n 8,5 GWp aan SDE beschikte capaciteit klaar voor zonnestroom (10,5 GWp totaal beschikt in laatste RVO update minus ruim 2 GWp realisaties in CertiQ databank). En ook de kleinverbruikers-markt blijft nog steeds spectaculair hoge volumes afleveren, zoals de bijna 167 MWp in het eerste halve jaar bij netbeheerder Enexis.

De-carbonisatie
Dit alles wordt door Mackenzie bezien tegen de achtergrond van toenemende "de-carbonisatie" beleid in de Europese Unie, en de verwachting dat in 2050 de EU "emissieloos" zou moeten zijn / worden bij haar energie voorziening. In dat extreem ambitieuze traject zou tegen 2040 er reeds meer dan 170 gigawatt aan gas en kolen gestookte centrales, alsmede kerncentrale capaciteit van het net moeten zijn gehaald. Dat laatste natuurlijk mede gezien de Duitse "Ausstieg" politiek sedert de ramp met het Daiichi kerncentrale complex in Fukushima, maart 2011, in Japan, aangevuld met voorgoed af te schrijven andere kerncentrales in Europa binnen genoemde periode.

Van FIT naar PPA en prijs erosie
In de abstract wordt ook gewag gemaakt van het "verdringen" van klassieke feed-in tarief (FIT) systemen door "competitieve veilingen" in de Europese solar markt, waarbij PV met name in competitie gaat met projecten met windturbines op land. Tm. eind 2018 zou er 24 GWp aan PV capaciteit zijn toegekend via dergelijke veilingen, en nog eens 47 GWp "bevestigd vanuit meer dan een dozijn sub-markten". In de komende 5 jaar zullen van diverse Europese sub-markten klassieke FIT regelingen gaan verdwijnen, waardoor er druk komt op de winstgevendheid, en de kosten van PV projecten. Hiervoor in de plaats lijken o.a. zogenaamde power purchase agreements (PPA's) te komen: langjarige contracten voor de verzekerde afname van de stroom productie van grote projecten door marktpartijen, al dan niet vergezeld van de bijbehorende, doch separaat verhandelbare garanties van oorsprong. Door de continue toename van stroom uit duurzame energie bronnen die vrijwel geen input kosten (inkoop fossiele brandstoffen), en/of die slechts zeer beperkt onderhoud (PV) kennen, is er een grote prijsdruk op de marktprijzen voor elektriciteit ontstaan. In sterk ontwikkelde deelmarkten valt de stroomprijs al vaak onder de 30 Euro per MWh, en bij verdere penetratie van stroom uit hernieuwbare bronnen zelfs richting 0 euro. Weliswaar vallen de meeste laag geprijsde uren in de nacht, maar het is zeer waarschijnlijk dat ook de marktprijzen midden op de dag - als de PV productie op haar hoogste punt is - structureel onderuit zullen gaan. Om die zonnestroom dan voor "een redelijke prijs" te kunnen verkopen zal een zware klus worden, als dat grote volume niet fysiek opgeslagen kan worden. Dit principe wordt ook wel prijs kannibalisme genoemd. Hoe sterker de toename van duurzame elektriciteit, hoe lastiger het wordt om grote volumes daarvan voor een "interessante" (hoge) prijs te verkopen op de momenten dat de internationale marktprijs door de ontwikkelingen sterk onder druk staat.

Decentraal en meer opslag
In ieder geval zal een groot deel, 40% van het volume aan PV capaciteit wat de komende jaren in Europa gebouwd gaat worden, bestaan uit decentrale opwek, primair bedoeld voor (een maximum aan) zelf-consumptie. Al naar gelang door regeringen en overheden in het leven geroepen incentives, in Europa van zeer verschillende aard, terug gedrongen of zelfs afgeschaft zullen gaan worden, zal de betekenis van opslag van (duurzame) elektriciteit snel toenemen, om het niveau van zelf-consumptie van de eigen opwek te laten toenemen.

* 1 GWp = 1.000 MWp = 1.000.000 kWp = 1 miljard Wp. Een modern PV module heeft vaak een nominale capaciteit van 300 Wp. 1 GWp is dus ruim 3,3 miljoen van dergelijke zonnepanelen. Indien in 2023 1 TWp (= 1.000 GWp) nieuw wordt geplaatst, zouden dat er grofweg 3,3 miljard exemplaren kunnen zijn. De werkelijk te realiseren aantallen hangen echter sterk af van de daadwerkelijk toegepaste capaciteiten: moderne modules kunnen anno 2019 in een wijde range van 250 tot ver over de 400 Wp per stuk worden verkocht. De lagere vermogens verdwijnen stapsgewijs steeds meer uit het beeld. NB: hierbij is nog geen rekening gehouden met dunnelaag technologie. Aangezien dergelijke modules (de bekendste en grootste volumes verkopende, First Solar) veel lagere vermogens per paneel hebben (minder dan 150 Wp), zullen de werkelijke aantallen wereldwijd dus nog een stuk hoger liggen.

Bronnen:

Research and consulting in energy & metals - Wood Mackenzie Limited, artikel "New European solar installations to double over next 3 years", 26 juni 2019

Germany and Spain to be the solar flag bearers, artikel in PV Magazine, 26 juni 2019

Roadmap for PV systems and applications in The Netherlands, website SEAC, rapport (dec. 2017) te downloaden via gelinkte webpagina, 26 feb. 2018

---

24 juni 2019: CertiQ update mei 2019 - lichte afkoeling gecertificeerde PV markt 79,9 MWp nieuw gemeld, accumulatie > 2 GWp, record zonnestroom productie april. Polder PV kreeg op aanvraag het mei rapport van TenneT dochter CertiQ ter beschikking. Hierin een "licht afgekoeld" nieuw gecertificeerd PV volume in de maand mei, van 79,9 MWp, verdeeld over netto 373 nieuwe projecten. Maar ook een nu al bekende record productie van gecertificeerde zonnestroom voor de maand april. Bovendien is, zoals door Polder PV voorspeld, er inmiddels meer dan 2 GWp gecertificeerde zonnestroom capaciteit geaccumuleerd in de CertiQ bestanden. In dit artikel de grafische en numerieke weergave van de door CertiQ gepubliceerde data. Als vanouds, sedert 2009, elke maand voor u samengesteld door Polder PV. In dit artikel: aantallen, capaciteiten, en systeem-gemiddelde capaciteiten. Tevens een nieuwe prognose, voor het mogelijke geaccumuleerde gecertificeerde PV volume voor eind 2019, op basis van de historische trends, en een nieuw maand record aan gecertificeerde productie voor april 2019.

---

3 juni 2019: CBS updates 2. Zonne-energie - zonnestroom versus thermisch en totale impact. Incl. nagekomen (24 juni 2019), onderaan.

In recent verschenen CBS energie cijfer updates zijn naast de wederom geactualiseerde zonnestroom data voor 2018 ook data terug te vinden over thermische zonne-energie installaties, die ik in enkele grafieken uitlicht. Dit volgens de laatst bekende data van CBS, van 29 mei 2019. De laatste keer dat ik thermische zonne-energie belichtte was eind 2017, dus het werd tijd om de status daarvan te verversen. Ook wordt de totale impact van zonne-energie opwekking (fotovoltaïsch én thermisch) op de productie van energie uit hernieuwbare bronnen, alsmede de CO2 reductie aandelen getoond.

In deze grafiek de tijdreeks voor het aantal in-gebruik genomen afgedekte zonnecollector systemen kleiner of gelijk aan 6 m² (geel), en onder de X-as het in dat jaar (door CBS berekende) aantal uit-gebruik genomen installaties (blauw), tot en met het laatst bekende kalenderjaar, 2017. Linksboven, in de in-set, het resulterende volume aantal installaties aan het eind van het betreffende jaar (EOY). Dit was in 2016 opgelopen tot 154.439 exemplaren (2015: 152.843 stuks), maar is door de forse rekenkundige "uit gebruik genomen" volumes, in 2017 met 7.804 exemplaren hoger geworden dan de in gebruik genomen aantallen (6.303 exemplaren), eind 2017 weer licht gedaald, naar 152.938 stuks (minder dan 1% lager dan in 2016). De record jaarlijkse toevoeging vond alweer lang geleden plaats: 10.714 nieuwe afgedekte zonnecollectoren in 2009. Voor de jaren 2006-2009 registreerde het CBS géén (rekenkundige) "uit-gebruik names" (nulwaarden voor die jaren, wat hoogstwaarschijnlijk niet - een benadering van - de realiteit weergeeft).

De al langer ook voor thermische zonne-energie systemen toegankelijke ISDE regeling zal in deze neergaande trend slechts beperkt verlichting geven. Zonnecollector systemen hebben slechts een bescheiden aandeel bij de aanvragen. In de laatste update van RVO, van 1 mei 2019, is qua geclaimde subsidies slechts 3,4% van het budget naar thermische zonne-energie installaties bij particulieren gegaan, en nog eens 2,5% naar de zakelijke markt. In totaal dus maar 5,9% van het geclaimde budget, wat meestal niet aan zonnecollector systemen werd besteed, maar wat juist grotendeels richting warmtepompen is gegaan (bijna 60% voor particulier en zakelijke markt bij elkaar). Ook bij de SDE subsidie regelingen, voor grotere thermische zonne-energie projecten, blijven de hoeveelheden aanvragen en de daar uit resulterende (omvang aan) beschikkingen op een weliswaar wat verhoogd (volgende grafiek), doch beslist nog mager peil steken (zie laatste paragraaf in de update van 16 mei jl.). Eerder uitgesproken "hoge verwachtingen" m.b.t. de versnelling van de uitrol van energetisch bezien prima functionerende thermische zonne-energie systemen moeten dus wat worden getemperd in het licht van de harde marktcijfers. Wellicht dat de zwaar vanuit Den Haag gepushte "van het gas af" politiek hier in verandering kan brengen, maar tot nog toe zijn daar weinig concrete aanwijzingen voor.

Andere detail cijfers thermische zonne-energie bij het CBS

Het CBS heeft zoals gebruikelijk weer een cijfer update voor thermische zonne-energie systemen verstrekt, met eerste, nog voorlopig resultaten voor 2018. Tot dergelijke systemen worden, naast de meest omvangrijke sectie kleine afgedekte collectoren bij particulieren ("zonneboilers", zie eerste grafiek hier boven), ook toepassingen in de utiliteit met afgedekte systemen met apertuur >6 m², en niet gesloten systemen bij zwembaden gerekend. Voor de toegevoegde oppervlaktes heeft het CBS in de laatste update ook data voor 2018 toegevoegd. Deze heb ik in onderstaande nieuwe grafiek weergegeven, verdeeld over drie typen installaties, en de totale volumes van die drie typen bij elkaar opgeteld.

Aan de grafiek is duidelijk de terugval van de belangrijke residentiële markt, met afgedekte systemen kleiner of gelijk aan 6 vierkante meter te zien (blauwe lijn), waarbij het maximum oppervlak aan het eind van het jaar in 2016 is vastgesteld (437.707 m²), en eind 2017 daar nog maar 432.775 m² van over was (voorlopige cijfer, ruim 1,1% minder berekend opgesteld oppervlak over dan in 2016). Daar staat tegenover, dat er gelukkig groei is geweest bij de afgedekte installaties met een oppervlakte groter dan 6 m² (oranje lijn), eind 2018 met voorlopig cijfers eindigend op 131.782 m², reeds ruim 30% van het (overgebleven) volume van de kleinere afgedekte installaties. Al jarenlang is het (geregistreerde) oppervlak bij de onafgedekte systemen (grijze lijn), zoals we meestal bij zwembaden zien, gestaag aan het dalen. Na het maximum door het CBS berekende niveau in 2009 (131.945 m²), is eind 2018 daar nog maar 87.561 m² van overgebleven. Tweederde deel van voornoemd maximum. Echter, of de geturfde volumes van dit markt segment in de buurt van de realiteit komen mag ook een korreltje zout bij. Immers, in haar laatste jaaroverzicht "Hernieuwbare energie in Nederland 2017", stelt het CBS zelf op pagina 57: "Onafgedekte systemen leveren een kleine bijdrage en worden vanaf verslagjaar 2012 geschat met een vaste aanname voor nieuw geplaatste systemen per jaar". De curve geeft het netto effect van de berekende toevoegingen en ditto "afschrijvingen" weer op de cumulaties in het betreffende jaar.

Dit alles resulteert in de totale oppervlakte aan thermische collector installaties in Nederland, weergegeven in de zwarte curve, die de laatste jaren vrijwel is gestabiliseerd: er komt netto bezien nauwelijk meer collector oppervlak bij, omdat er ook weer veel (rekenkundig, dat wel) afvalt. Er is slechts een marginale opleving in de voorlopige cijfers voor 2018 terug te zien: het "maximale" niveau van totaal 652.218 m² lag slechts 0,3% hoger dan in 2017 (wat iets lager lag dan het cijfer voor 2016). Ter vergelijking: in Duitsland zou volgens branche organisatie BSW Solar eind 2018 al een oppervlakte van (bruto) 20,5 miljoen vierkante meter aan thermische zonnecollectoren zijn geaccumuleerd. Een factor bijna 32 maal zo veel. En goed voor een thermische productie capaciteit van 14,4 GWth aan via leidingen binnen huizen, kantoren e.d. in te zetten zonnewarmte (infoblad BSW Solar alhier).

Impact zonne-energie productie op bruto eindverbruik van energie

In een aparte tabel houdt het CBS de "eindverbruiken" van diverse bronnen, technieken en toepassingen bij op het vlak van energie productie uit hernieuwbare bronnen. Hierbij is de energie output- en verbruik in gelijkwaardige energie eenheden, Terajoule (TJ, 1 TJ is het equivalent van bijna 278 MWh elektrische energie) vermeld. Op die wijze kan de impact van, bijvoorbeeld, thermische zonne-energie (vaak uitgedrukt in gigajoule, of "gas-equivalenten") goed vergeleken worden met die voor haar elektrische "evenknie", zonnestroom (PV). Ik heb dat wederom in onderstaande grafiek voor u naast elkaar gezet, voor de beschikbare data van 1990 tot en met (voor CBS berekende voorlopige cijfers voor) het kalenderjaar 2018.

Deze grafiek toont de door het CBS berekende (niet gemeten) jaarlijkse output van zonnestroom (geel) en zonnewarmte (oranje), in vergelijkbare energie equivalenten (terajoule, TJ; 1 TJ = 1.000 GJ = 1 miljard MJ; "tera" staat voor tien tot de macht 12). Daarnaast is in groene kolommen de totale (berekende) output van beide opties bij elkaar weergegeven. De data tm. 2016 zijn "definitief", die voor 2017 "nader voorlopig", en die voor 2018 "voorlopig" vastgesteld.

Over alle drie de datasets heb ik een zwevend gemiddelde trendlijn laten berekenen door Excel (gestippelde curves). Hierin is wederom kristalhelder terug te zien dat, terwijl het door CBS berekende bruto eindverbruik van zonnewarmte slechts zeer gering is toegenomen (t.o.v. 2017 met 0,3%) tot 1.147 TJ eind 2018, dat voor PV (zonnestroom) explosief is gestegen de afgelopen jaren. De "cross-over" t.o.v. de hoeveelheid energie van thermische zonne-energie geschiedde in 2013. In 2018 zou PV al een productie cq. eindverbruik hebben bereikt van 11.524 TJ (= 11,5 petajoule, PJ). Dat is een stijging van maar liefst 45% t.o.v. de berekende output in 2017 (7.936 TJ). En het is al een factor 10 maal zoveel (berekende) output dan thermische zonne-energie in dat jaar.

Met deze enorme versnelling in het verbruik / productie van zonnestroom, werd in 2018 het totale eindverbruik aan zonne-energie reeds compleet gedomineerd door de elektrische variant, die al een stempel drukte van 91% op het totaal. Dat was in 2016 nog 83%. En in de "cross-over" periode 2012-2013 nog maar 43-61%. In totaal, zonnestroom en thermische bijdrage, zou er eind 2018 al bijna 12,7 petajoule zonne-energie zijn opgewekt. Bijna 40% meer dan de door CBS berekende 9,1 PJ voor 2017. En al bijna een verdubbeling van het volume in 2016 (6,9 PJ).

CBS berekent energie producties voor PV en thermische zonne-energie op basis van richtlijnen en aannames in het "Protocol Monitoring Hernieuwbare Energie" (voor het laatst verschenen in 2015). Hierbij worden forse onzekerheids-marges van de resultaten aangenomen. Voor PV (zonnestroom) 20%. Voor thermische zonne-energie zelfs een onzekerheid van 25% t.o.v. de opgegeven waardes.

Aandeel zonne-energie in het totale energetische eindverbruik

In het CBS bericht "Aandeel hernieuwbare energie naar 7,4 procent", ook van 29 mei 2019, waarin een behoorlijke stijging van het aandeel energie uit hernieuwbare bronnen in NL t.o.v. de status in 2017 wordt gemeld (2017 > 2018: van 6,6 naar 7,4%), komt ook de volgende grafiek voor. Deze geeft de aandelen van de producties van de vier grote door het CBS onderscheiden modaliteiten, windenergie (op land + off-shore), zonne-energie (PV + thermisch), biomassa (talloze deel opties), en "overig", t.o.v. het zogenaamde bruto energetische eindverbruik weer, naar richtlijnen verordonneerd door de EU.

^^^
Grafiek uit CBS artikel "Aandeel hernieuwbare energie naar 7,4 procent" van 29 mei 2019

In de grafiek is in donkerblauw het aandeel van de productie van zonne-energie weergegeven. Dit was in 2017 volgens het CBS nog 0,43% in 2017, en is in de voorlopige cijfers voor 2018 alweer 0,60% geworden (pop-up getoond van de interactieve CBS grafiek). Gezien het feit dat 2019 alweer een record nieuwbouw voor PV gaat opleveren, de dominante contribuant van het segment "zonne-energie", gaan we dan al aardig richting de 1% van de totale energie consumptie in Nederland. Dat lijkt gering, voor wie een pessimistische insteek heeft, maar voor een energie vretend, fors geïndustrialiseerd klein landje als Nederland is het beslist een prestatie van formaat. En we staan nog maar aan het begin van de verdere expansie van zonnestroom. Hopelijk binnenkort structureler versterkt door significante groei van haar "thermische evenknie".

Uiteraard blijft Nederland massaal biomassa "stoken" als vanouds, in vele vormen en gradaties. En is dat met 4,51% aandeel zelfs 61% van het totale als "hernieuwbaar" bestempelde volume (lichtgroene segment in CBS grafiek). Een belangrijke groei component blijkt volgens het CBS in 2018 de toename van de inzet van biodiesel en biobenzine, die door gewijzigde wetgeving nu verplicht bijgemengd moeten worden met hun "fossiele neefjes en nichtjes". De productie van energie uit biomassa (als hernieuwbaar bestempeld) groeide met 13% in 2018 (tot een volume van 96 PJ). Windenergie groeide beperkt (lichtblauwe segment in grafiek). Het netto effect van bijbouw van nieuwe, en afbraak van oude windturbines leidde tot een toename van zo'n 210 MW aan capaciteit op land, culminerend in 4,4 GW capaciteit eind 2018. De productie cq. het verbruik nam in het bepaald niet wind-rijke jaar met 4% toe, tot 36 PJ in 2018. De verwachting is dat het aandeel wind weer flink toe gaat nemen, omdat er nogal wat volume uit SDE beschikkingen klaar staat om uitgevoerd te worden, of al in bouw is.

Tot slot: zonne-energie en impact op CO2 reductie

In de laatste grafiek de door het CBS berekende percentages aandelen van zonnewarmte (oranje) en zonnestroom (geel), en de cumulatie van die twee (vetgedrukte cijfers bovenaan kolommen) in het totaal aan "vermeden emissies CO2 vanwege de inzet van hernieuwbare bronnen". Tot en met 2017 (voorlopige cijfers), de emissies voor 2018 moeten grotendeels nog tot in detail worden bepaald. De totale impact voor zonne-energie is, vooral door de zeer sterke groei van zonnestroom productie, rap toegenomen. Cijfers zijn door CBS her-berekend, de onderliggende data zijn complex, en worden vaak pas laat "definitief vastgesteld". Er zijn ook de nodige wijzigingen in de brondata geweest (zie vooral de tabel toelichting bij de Open Data set van het CBS !). De resultante berekeningen in de huidige status update variëren van 3-honderdste procent aandeel van alleen zonnestroom in de vermeden CO2 emissies in 2011, via 0,45% in 2015, 0,6% in 2016, naar reeds 0,84% in 2017.

Met de al sedert 2011 gestagneerde bijdrage van thermische zonne-energie (0,04%) gecombineerd, komt het totale aandeel voor zonne-energie (elektra + warmte) op 0,88% in 2017. De verwachting is dat dat aandeel snel verder zal toenemen, vooral gedreven door de zeer dynamische, en sterk groeiende PV markt.

---

Nagekomen (24 juni 2019)

Het International Energy Agency (IEA) heeft recent haar "Solar Heat Worldwide. Global Market Development and Trends in 2018 | Detailed Market Figures 2017" rapport uitgebracht. Daarin zijn o.a. tabellen opgenomen met de thermische zonne-energie statistieken per land, en wereldwijd. IEA rekent met eigen conversies van oppervlakte opgaven van zonnecollectoren, op basis van professionele ervaring van diverse contribuerende specialisten. Nederland zou eind 2017 een geaccumuleerd thermisch vermogen van 388 MWth aan "glazed collector" systemen hebben (zonnecollectoren met beglazing, dus zowel vlakkeplaat, als vacuumbuis collectoren). Dat levert een relatieve dichtheid van 22,74 kWth per 1.000 inwoners op, en is daarbij in beide gevallen (zowel "absoluut", als "relatief") een middenmoter in het onderzochte landen spectrum. Bij de absolute volumes staan China (334.516 MWth), Turkije en Duitsland vooraan. Bij de relatieve volumes per inwoner aantal zijn dat Barbados (onafhankelijke eiland natie van het Britse Commonwealth in Caribische zee, ruim 540 kWth/1.000 inwoners), Cyprus, en Israel. China staat, met haar 1,37 miljard inwoners, in de "relatieve rating" op een verrassende 7e plaats, nog vóór de grote Europese markten, Duitsland, Turkije, Denemarken, en Spanje.

Wat de jaargroei cijfers in 2017 betreft, is Nederland bij de nieuw toegevoegde capaciteit van beglaasde zonnecollectoren een middenmoter (19,87 MWth toegevoegd in 2017, kampioen China: 26.082 MWth, factor 1.313 maal zo veel), bij de relatieve maatvoering een "mindere middenmoter": 1,163 kWth per 1.000 inwoners toegevoegd (kampioen Israel: 35,929 kWth, factor 31 maal zo veel).

Een vergelijkbare statistiek is voor de niet van glazen afdeksystemen voorziene thermische zonne-installaties gegeven, die vooral voor het verwarmen van zwembaden worden gebruikt. Eind 2017 zou Nederland 67 MWth aan capaciteit van dergelijke systemen hebben geaccumuleerd. Resp. 3,9 kWth per 1.000 inwoners. In beide gevallen is Nederland op dit vlak een "goede middenmoter" in het onderzochte landen spectrum. Wel waarschuwt IEA dat dit marktsegment, mondiaal gezien, fors aan impact heeft ingeboet: het aandeel van "niet-beglaasde" zonnecollector capaciteit op het totale geïnstalleerde thermische vermogen zou in ruim een decade zijn gedaald, van 21% in 2005, naar nog maar 6% eind 2017.

Er is ook een sectie voor de nog steeds vrij jonge PVT markt ingeruimd (nieuw in het laatste IEA rapport). Waarvoor een mijlpaal van "meer dan 1 miljoen PVT systemen verkocht wereldwijd" wordt gemeld. PVT systemen zijn zonnecollectoren die ook een PV element in zich verenigen ("PV en Thermisch"), en dus zowel zonnewarmte (in de vorm van vloeistoffen of hete lucht), als zonnestroom produceren. Nederland heeft volgens die opgave een opvallend aantal, 6 van de 26 bekende producenten van PVT systemen, 23%. Echter, slechts 14,94 m² opgestelde oppervlakte aan PVT systemen was eind 2018 bekend in NL bij het IEA, 1,4% van het totaal gevonden oppervlak in alle landen (ruim 1.075 m², dus beslist nog erg klein). Naar energetische potentie gerekend, gaat het om 7.247 kWth, op een totaal van 525.208 kWth (1,4%). Opvallend is, dat in deze thermische globale "sub-markt", het aandeel niet beglaasde systemen het hoogst is, 57%, naast "air collectors" (41%), bedekte water collectoren (2%) en een bijna verwaarloosbaar deel "concentrator" systemen.

Voor meer details over de globale thermische zonne-energie markt, zie pdf downloadbaar van de IEA website.

Bronnen:

Aandeel hernieuwbare energie naar 7,4 procent (CBS nieuwsbericht, 29 mei 2019)

Zonnewarmte; aantal installaties, collectoroppervlak en warmteproductie (CBS Open Data portal tabel, update 29 mei 2019)
Hernieuwbare energie; verbruik naar energiebron, techniek en toepassing (idem)

---

NAAR INDEX PAGINA

^ TOP

---

2 juni 2019: Goede productie april, sub-gemiddelde opbrengst mei kern-installatie Polder PV. Voor april had ik nog geen opbrengst data van onze (18 - 19 jaar oude) kern-installatie van 10 zonnepanelen gepresenteerd, sedert het overzicht voor maart. Die geef ik in dit artikel, samen met de data voor de net afgeronde maand mei. In grafiek vorm sinds de start van de zonnestroom productie bij Polder PV, in maart 2000:

Alle maandproducties van het kern-systeem van 10 zonnepanelen (1,02 kWp) in 1 diagram. Tot oktober 2001 nog maar 4 panelen, vanaf november dat jaar draait de complete set van 10 panelen continu. Behalve in sep.-okt. 2010, toen door een dakrenovatie het systeem enige tijd compleet uit de lucht is geweest. Die data zijn niet in het langjarige gemiddelde per maand opgenomen (dikke zwarte lijn).

Na de opvallend tegenvallende maand maart volgden een bovengemiddelde productie van 116,7 kWh in april (3,8% boven het langjarige gemiddelde), en weer een ondermaatse productie van 118,0 kWh in mei (3,9% onder langjarig gemiddelde). Wat de zonneschijnduur in die maanden betreft (niet persé recht evenredig met de fysieke zoninstraling), gaf het KNMI voor april een "zeer zonnig" predikaat (gemiddeld 241 zonuren, "normaal" 174 uur) en het kustgebied (waar Polder PV domicilie heeft) het zonnigst. Voor mei gaf KNMI "vrij zonnig" op, met wederom het kustgebied - traditioneel - het meeste aantal zonuren. Lokale condities kunnen echter behoorlijk verschillen van de gemiddelde nationale trend, bovendien heeft Polder PV een verouderde PV installatie die vooral bij warm, zonnig weer met felle instraling, lijdt onder hittestress bij de oude micro-inverters. Dus de prestaties hoeven niet (meer) in lijn te zijn met de meldingen over zonneschijnduur van het KNMI.

Dezelfde grafiek als hier boven, maar nu slechts de maand producties in de laatste vier jaar. Er zijn opvallende verschillen zichtbaar in de producties per maand, met name ook in de eerste vier maanden van het jaar. In 2018 vielen zowel maart als april ook zwaar tegen (in maart zelfs met een productie onder die van de "wintermaand" februari !), maar maart 2019 dook daar nog eens onder. Verschillen kunnen fors oplopen, sterk samenhangend met het gemiddelde weer in de betreffende maand. Ondanks de zwaar tegenvallende opbrengsten in het voorjaar, gaf juli 2018 een exceptioneel maand resultaat te zien voor dat jaar. Al was voor Polder PV de maandproductie in die maand in het lang verstreken jaar 2006 de topmaand qua productie (eerste grafiek). De producties in 2019 kennen een iets minder spectaculaire dynamiek, en liggen tot nog toe 2 maal boven, en drie maal onder het langjarige maandgemiddelde.

Consequenties cumulatie productie: 2019 tot nog toe licht ondermaats t.o.v. langjarige trend

De geaccumuleerde productie kwam uit op 379 kWh in de eerste 5 maanden van dit jaar voor het kern-systeem, wat 1,6% onder het langjarig gemiddelde ligt (385 kWh, laatste oranje kolom en horizontale stippellijn). Het "bekende" record jaar 2003 steekt ver uit boven de rest, met in die eerste vrijf maanden al ruim 17% meer productie (452 kWh), dan langjarig gemiddeld. 2011 en 2002 waren voor deze periode goede "volgers" op plaatsen 2 en 3. Na 2003 zijn er enkele behoorlijk slechte jaren geweest, wat deels te maken had met toen nog buiten hangende micro-inverters die uitvielen, en die niet snel genoeg vervangen konden worden. Een totale systeem renovatie volgde uiteindelijk na lang aandringen bij de leverancier, in mei 2005, wat hier dan ook een dieptepunt laat zien vanwege langdurige uitval van meerdere micro-inverters. Ook 2013 viel behoorlijk tegen, met 355 kWh bijna 8% onder het langjarige gemiddelde over de getoonde meetperiode.

Producties per deel-systeem Polder PV - April, Mei, en cumulatie Januari tm. Mei 2019

In bovenstaande tabel de producties per deel-systeem in de maanden april en mei, en voor de cumulatie van de stroomproductie in de maanden januari tm. mei 2019. Producties zijn weergegeven in Wattuur (Wh), zoals de logging software weergeeft voor onze oude PV installatie. In de kolom ernaast de opgestelde capaciteit per deelgroep in Wattpiek (Wp). In de laatste kolom wordt de specifieke productie in kWh/kWp weergegeven, waardoor de onderlinge opbrengsten goed vergelijkbaar zijn. In april lopen de prestaties uiteen van 110 kWh/kWp voor de achterste groep van 4 108 Wp panelen (al lang minst presterende deel-systeem, vermoedelijk deels met minder goed presterend micro-inverters, en/of met kabelverbindingen te maken hebbend, naast de schaduw effecten midden in de winter), tot de altijd al best presterende laatste aanwinst van Polder PV, de 2 Kyocera panelen die in serie op 1 OK4E-100 micro inverter zijn geschakeld (125 kWh/kWp). Het systeem als geheel (alle 14 panelen) had een specifieke opbrengst van bijna 116 kWh/kWp in april.

In mei een vergelijkbare verhouding: van bijna 111 kWh/kWp voor de achterste groep van 108 Wp panelen, tot 127 kWh/kWp voor de Kyocera's. Het systeem als geheel deed het met ruim 117 kWh/kWp in die maand marginaal (1,2%) beter dan in de voorgaande maand.

Bij de cumulatieve cijfers voor de eerste 5 maanden van 2019 (onderste staatje) zijn de verhoudingen vergelijkbaar: 4x 108 Wp achterste rij 352 kWh/kWp. Kyocera 417 kWh/kWp, ruim 18% beter. Alle 14 panelen bij elkaar hadden een specifieke opbrengst van ruim 377 kWh/kWp in de eerste 5 maanden van 2019. Opvallend is hierbij ook, dat onze oudste 4 stuks 93 Wp panelen (ruim 19 jaar oud!) het wederom zelfs iets beter doen dan het gemiddelde van alle panelen bij elkaar: ruim 383 kWh/kWp ...

No problems met het eindresultaat ...
Ondanks de "ondermaatse" productie in zowel mei, als in de hele periode van januari tm. mei dit jaar, blijkt onze Ferrarismeter (enkelvoudig telwerk) aan het eind van mei alweer 61 kWh minder aan te geven dan eind april. En staat de teller nog steeds 52 kWh "in de min" t.o.v. de start van dit jaar (saldo van 5 maanden verbruik en opwek). Alle plussen en minnen bij elkaar optellend van de opbrengst en het verbruik via deze "automatisch salderende meter", blijft de situatie voorlopig naar volle tevredenheid voortduren bij Polder PV ...

Nagekomen (4 juni 2019)
Anton Boonstra stelde weer een weergaloos plaatje samen met de horizontale instraling per postcode gebied in heel Nederland (brondata: KNMI weerstations). Hij stelde vast dat in onze regio (PC 2000-2999) i.i.g. er iets minder instraling is geweest dan in 2018 (in de getoonde periode januari tm. mei), 1,6%. In oostelijk Nederland liepen de verschillen tussen die periodes in 2018 en 2019 hoger op: van 5,3% in oostelijk Noord-Brabant, tot 6,0% (Groningen), 6,1% (Z. Gelderland), en zelfs 7,3% (Drenthe, Overijssel, O. Gelderland). Alleen Zeeland en aangrenzende contreien lieten meer horizontale instraling zien (Goeree en zuidelijk Zuid-Holland: +2,3% t.o.v. zelfde periode in - zonrijk - 2018). Zie kaartje in zijn tweet van 4 juni 2019.

Verder lezen / bronnen:

April 2019 - Zeer zacht, zeer zonnig en vrij droog (KNMI, 2 mei 2019, maand overzicht)
Mei 2019 - Koel, droog en vrij zonnig (KNMI, 31 mei 2019, voorlopig maand overzicht)

Zonnige lente zonder zomerse dagen (KNMI, 31 mei 2019, nieuwsbericht)
Zonnig maar koud (KNMI, 14 mei 2019, nieuwsbericht, zon en koud kunnen prima samengaan, weer is immers een zeer comlex verschijnsel)

Hoe maken we de zonkrachtverwachting? (KNMI, mei 2019, uitleg over metingen / schattingen. Opvallende passage voor mensen die intensief metingen aan de momentane output van hun PV installatie doen, en soms extreem hoge momentane outputs meten: "Bij een gebroken wolkendek kan terugkaatsing van zonlicht tegen de wolk de zonkracht zelfs hoger maken dan bij een onbewolkte hemel!")

Eigen metingen zonnestroom productie Polder PV (sedert maart 2000)

---

---

1 juni 2019: CBS prognose zonnestroom markt omvang 2018 wederom verder opwaarts bijgesteld - 1.511 MWp jaargroei. Wederom is door het CBS een bijstelling* gepubliceerd van de Nederlandse zonnestroom statistieken. Weliswaar gering, maar toch verrassend. De marktgroei in 2018 is t.o.v. het eerst gepubliceerde cijfer van 1.397 MWp (1 maart jl.), en de later gevolgde opwaartse aanpassing naar 1.503 MWp in de versie van 26 april 2019, wederom verder opgewaardeerd naar 1.511 MWp. Het eindejaars-volume (accumulatie) is echter gelijk gebleven: zowel het eindejaars-volume, als de jaargroei voor 2017 zijn inmiddels neerwaarts bijgesteld. Ook de berekende energie producties op jaarbasis zijn in geringe mate bijgewerkt.

Bijstelling t.o.v. 29 april 2019
Het CBS kwam eind april met een eindejaars-accumulatie van 4.413,6 MWp voor 2018. Dat is, met de huidige afgeronde cijfers (4.414 MWp) gelijk gebleven.

Het eindejaars-volume voor 2017 is, echter, na een geringe opwaartse aanpassing in de update van 29 april 2019, ditmaal weer op het niveau gebracht van het eerste cijfer voor maart, 2.903 MWp, waarmee dus weer een hele procent is ingeleverd t.o.v. het verhoogde volume in de april versie (bijna 2.911 MWp). Uit het bijgestelde eindejaars-volume voor 2017 volgt nu alweer een nieuw, verhoogd, jaargroei cijfer voor 2018, namelijk een toename van 1.511 MWp. Voor 2017 volgt een 5e wijziging in een reeks, de jaargroei komt nu op 768 MWp te staan in dat jaar. Zie ook eerdere cijfers voor 2017 tijdens de grote herziening van de data over de afgelopen jaren door het CBS, als gevolg van de toepassing van een compleet nieuwe onderzoeks-systematiek (eerste drie zie artikel 21 december 2018, en eerdere verwijzingen daar).

In onderstaande tabel de wijzigingen die het CBS in de loop der jaren heeft doorgevoerd bij de eindejaars-accumulaties op basis van de meest recente inzichten in latere jaren, afgerond op hele MWp-en. Let daarbij goed op dat voor de kalenderjaren tot en met 2011 er geen "nieuwe inzichten" meer zijn gekomen. De al meermalen door Polder PV besproken en aangehaalde nieuwe onderzoeks-systematiek van het CBS geldt alleen voor de jaren 2012 tm. 2018, toen er grote volumes PV systemen zijn verkocht. De opvallendste wijzigingen waren negatieve bijstellingen van de EOY cijfers voor de eindejaars-accumulaties in de jaren 2012-2014, en de opwaartse bijstellingen in met name de laatste drie jaar, 2016-2018 (+4,2%, +1,4% [was in vorige versie nog 1,6%], en, voorlopig, +2,7%). Uit de meest recent bekende eindejaars-accumulaties heb ik in de laatste kolom de (nieuwe) jaargroei cijfers berekend. 2012 is onzeker omdat er geen "nieuw cijfer" voor EOY 2011 door CBS is vastgesteld. Voor 2014 is inmiddels 1.007 MWp EOY opgevoerd, wat 1 MWp minder was dan de status in de voorgaande update (kan afrondings-verschil betreffen).

Uit de herleide jaargroei cijfers volgt dus, dat in 2018 nu "officieel" 1.511 MWp is toegevoegd. T.o.v. de jaargroei van, momenteel, 768 MWp in 2017 (vorige update was dat nog 776 MWp), is dat een factor 1,97 hoger. Bijna een verdubbeling van de jaarlijkse toename, een opmerkelijk resultaat.

Genoemde groei volume voor 2018 ligt goed binnen de al langere tijd aangehouden prognoses van 1,3-1,5 GWp door Polder PV, met, in eerdere voorspellingen, als maximaal haalbaar 1,6 GWp in 2018.

Een nieuwe verdubbeling van de jaargroei in 2019 zit er echter niet in. Er gonst in de wandelgangen een "potentie" van 2 GWp nieuwbouw voor Nederland rond, wat al een ronduit spectaculair - en nieuw record - volume is, als het daadwerkelijk wordt gerealiseerd. Want dat zou alweer 32% meer jaargroei volume impliceren dan - nu bekend - in 2018.

De nieuwe grafiek met de "officiële" bijgestelde EOY accumulaties en jaargroei (YOY) cijfers:

Grafiek vergelijkbaar met het recent gepubliceerde exemplaar van 29 april 2018, met kalenderjaar 2018 (nog steeds voorlopige, mogelijk nog bij te stellen resultaten) rechts, met nieuw jaargroei cijfer (tevens wijzigingen bij 2017). 3 (primaire en afgeleide) data van de brontabellen van het CBS. In donkerblauw de meest recente eindejaars-accumulaties die het CBS heeft opgegeven, inclusief het weer bijgestelde cijfer voor 2017 (2.903 MWp), en het t.o.v. de vorige update ongewijzigde cijfer voor 2018 (4.414 MWp). Uit deze eindejaars-accumulaties zijn de jaargroei cijfers berekend, weergegeven in oranje kolommen (beide cijfer reeksen rechter Y-as als referentie, in MWp). De afgeleide jaargroei voor 2018 is, met de bijgestelde EOY accumulatie voor 2017, in 2018 dus nu 1.511 MWp geweest, die voor 2017 is bijgesteld naar 768 MWp.

In de lijnvormige curve (groen), met als referentie de linker Y-as, is het aandeel van de jaargroei cijfers in jaar "x" vergeleken met de jaargroei in jaar "x-1", en in procenten uitgedrukt. Deze relatieve groeicijfers zijn in de onstuimig groeiende Nederlandse markt zeer hoog, soms zelfs excessief (jaargroei 2008 t.o.v. die in 2007 meer dan 500 procent). Ondanks een al hard groeiende markt, zijn de laatste jaren de relatieve aanwas percentages van de jaargroei cijfers blijvend spectaculair. Vanaf 2014 100 procent toename van het nieuwe jaarvolume t.o.v. de groei in het voorgaande jaar. Met een spectaculaire 197% jaargroei in 2018 (1.511 MWp), t.o.v. de bijgestelde groei in 2017 (768 MWp).

Andere bronnen / cijfers
Voor discussie over "andere bronnen", segmentaties e.d., zie ook het voorgaande artikel. De nu resulterende 1.511 MWp ligt inmiddels al 13,6% boven de claim van 1,33 GWp groei in 2018 in het Nationaal Solar Trendrapport 2019, NSTR 2019. En ook t.o.v. een curieuze, niet breed gepubliceerde nieuwe prognose van 1.434 MWp voor 2018, door achterliggende organisatie DSE, in de catalogus van de door Solar Solutions in maart dit jaar georganiseerde vakbeurs te Vijfhuizen, ligt het nieuwste uit de CBS data volgende jaargroei cijfer voor 2018 nog steeds op een 5,4% hoger niveau.

(Nagekomen 27 juni 2019)
In april is ook wederom een rapportage over statistieken van de Europese zonnestroom markten verschenen van de hand van het bekende EurObserv'ER platform, Photovoltaic Barometer 2019. Hierin zijn verouderde cijfers voor Nederland opgenomen. De jaargroei voor de jaren 2017 en 2018 werden daarin op 854 resp. 1.397 MWp gesteld. Dat zijn afwijkingen van 11% te veel (2017), resp. 7,5% te weinig (2018), ten opzichte van de meest recente inzichten van het CBS (cijfers in grafiek). De eindejaars-accumulaties die door EurObserv'ER werden gerapporteerd voor Nederland waren 2.903 MWp voor 2017 (hetzelfde als in de huidige CBS update), resp. 4.300 MWp voor 2018 (2,6% onder de 4.414 MWp die het CBS momenteel hanteert).

Wat de relatieve impact betreft, concludeerde EurObserv'ER dat Nederland wel terecht hoog eindigt als het opgestelde vermogen wordt terug gerekend naar een capaciteit in Wp per inwoner: Met hun wat oudere cijfers claimde het portal dat Nederland eind 2018 al op 250,3 Wp/inwoner zou zijn gekomen (moet nu dus op basis van laatste CBS cijfers naar boven worden bijgesteld). Daarbij liet ons land nog wel Duitsland (546,9), België (373,2), Italië (332,4) en Malta (276,0 Wp/inwoner) voor zich. Daar gaat waarschijnlijk in positieve zin verandering in komen, met de te verwachten hoge groei volumes in de komende jaren in ons land.

Voor de uit de capaciteiten te herleiden ("te berekenen") groene stroom productie zijn inmiddels ook weer nieuwe cijfers gepubliceerd, met marginale aanpassingen. Zie de tweede grafiek hier onder. T.o.v. de update van 1 maart jl (berekend: 3,15 TWh zonnestroom productie in 2018, 2,59% aandeel van totale bruto stroom consumptie in dat jaar) is het volume voor 2018 nu aangepast naar een berekende opwek van 3.201 GWh, een aandeel van 2,63% van de totale bruto stroom consumptie. Wordt de huidig berekende productie voor 2018 afgezet tegen de netto elektriciteitsproductie, is het bereikte aandeel in 2018 al 2,72%.

^^^
Berekende productie in GWh op rechter Y-as (groene gearceerde kolommen), aandeel op bruto stroom consumptie in Nederland in procent, linker Y-as (rode datapunten).

Elektra alle hernieuwbare bronnen
Tot slot ook een update voor de berekende elektriciteits-productie voor alle verschillende modaliteiten die het CBS onderscheidt. Enkele kerncijfers:

Hernieuwbare elektriciteit; productie en vermogen (CBS Open Data portal, status 29 mei 2019)

---

• SDE 2008 tm. SDE 2013 geen nieuwe "verliezen" meer gerapporteerd
• SDE 2014 2 projecten minder, 1.714 kWp
• SDE 2015 1 project minder, 24 kWp
• SDE 2016 I 15 projecten minder, 1.101 kWp
• SDE 2016 II 7 projecten minder, 2.780 kWp
• SDE 2017 I 171 projecten minder, 72,27 MWp (!)
• SDE 2017 II 87 projecten minder, 20,45 MWp (!)
• SDE 2018 I 13 projecten minder, 2.882 kWp

Ook al is de uitval in totaliteit minder dramatisch dan in de voorgaande update, de volumes voor de 2 SDE 2017 regelingen blijven opmerkelijk, zeker weer voor de voorjaars-ronde, al heeft nu ook de opvolger regeling een flinke tik van de molen gekregen. In totaal vielen er 258 project beschikkingen weg met een totale capaciteit van maar liefst bijna 93 MWp. In totaliteit bezien t.o.v. de voorgaande update, toen maar liefst 128 MWp verloren ging, een "beperkter" verlies. Maar nog steeds erg triest, natuurlijk.

Voor de voorjaars-ronde voor SDE 2017 zijn de uitval percentages inmiddels in totaal maar liefst 21% (913 beschikkingen) voor de aantallen, en bijna 12% (272 MWp) voor de (oorspronkelijk) beschikte capaciteit ! Voor de forse uitval onder SDE 2017 was eerder al gewaarschuwd, door Siebe Schootstra op Twitter (m.b.t. SDE 2017 en 2018, en later wederom m.b.t. SDE 2018). Dit in verband met een geclaimd slecht business model voor bedrijven met hoog eigenverbruik van via een SDE beschikking gegenereerde zonnestroom, waarvoor lagere subsidie bedragen dan voor directe net-invoeding zijn gaan gelden (rooftop projecten). Polder PV is benieuwd of deze reeds heftige aderlatingen nog zullen aanhouden in latere updates. Opvallend is wel, dat voor de vergelijkbare najaars-ronde voor 2017 de totale uitval, ondanks de huidige weg gevallen volumes, een stuk bescheidener is geweest: 2,7% voor de aantallen (106 beschikkingen), resp. slechts een halve procent voor de capaciteit (ruim 9 MWp).

De heftige uitval bij SDE 2017 I is in ieder geval beslist slecht nieuws, ook voor Den Haag. Alle moeite die voor de hier dus definitief afgevoerde projecten is gedaan, alle duur betaalde ambtelijke tijd die hiermee zinloos is verspild: dat alles is voor niets geweest...

---

13 mei 2019: SDE 2018 najaarsronde II. Deel 5. Grondgebonden installaties nieuw beschikt en totalen voor alle (overgebleven) SDE beschikkingen. N.a.v. het bekend worden van de beschikkingen voor de voorjaars-ronde van SDE 2018 heb ik destijds, 29 augustus 2018, voor het eerst een totaal overzicht gemaakt van alle door RVO gemarkeerde "veldopstellingen" in hun beschikkingen lijsten. Grondgebonden PV projecten kunnen immers aanzienlijke nieuwe capaciteiten inbrengen in het totale "solar landschap". Het is daarom belangrijk om te achterhalen wat er zoal aan dergelijke projecten onder de diverse SDE regimes wordt en al is toegekend door RVO en haar rechtsvoorgangers. Polder PV inventariseert in dit artikel de nieuwe toevoegingen onder de recent gepubliceerde najaars-ronde van SDE 2018. En laat de totale volumes (overgebleven) beschikkingen zien voor "veldopstellingen" gemarkeerd door RVO, onder alle SDE regimes tot en met laatstgenoemde. In totaal is er inmiddels een volume toegekend van 2.831 MWp aan "veldopstellingen" (tm voorjaars-ronde nog 1.883 MWp), verdeeld over 405 beschikkingen (voorheen: 305). Van de capaciteit zou er bijna 14% "officieel" zijn opgeleverd (393 MWp), maar inmiddels ligt dat volume al aanzienlijk hoger vanwege forse administratieve vertragingen in de rapportages. Polder PV doet in onderstaand artikel uit de doeken wat de huidige status quo is rond beschikte volumes, en de mogelijke realisatie graad.

Polder PV heeft voorheen al meerdere malen inventarisaties van de grondgebonden projecten in Nederland gedaan. Het laatste overzicht werd gepubliceerd in de projecten update met status van 16 oktober 2018 (inleiding, voor details zie hier). In een volgend project overzicht van mijn continue inventarisaties zal ik uiteraard de actuele stand van zaken gaan behandelen. In dat overzicht staan sowieso méér projecten dan bekend zijn bij RVO, omdat die met name de wat kleinere projecten helemaal niet ziet, deze niet heeft kunnen identificeren in hun eigen overzichten, en/of er helemaal geen SDE subsidie is vergeven voor de betreffende "missende" installaties. Het is goed om dit te beseffen: datgene wat RVO markeert als "veldopstelling" is het minimale volume in heel Nederland. Bovendien geven de cijfers van RVO meestal slechts de beschikte volumes weer. Lang niet altijd gerealiseerde capaciteiten.

In het huidige artikel ga ik in ieder geval in op uitsluitend de SDE beschikte projecten volgens de officieel gepubliceerde cijfers van RVO. Daarbij ga ik uit van het in eerdere overzichten geintroduceerde nieuwe data veld "veldopstelling" wat door RVO aan haar projecten lijsten werd toegevoegd. Daar waren, en blijven beslist de nodige problemen mee. Ik heb destijds al snel meerdere inconsequenties kunnen vaststellen aan de hand van een grote quick-scan van de door hen opgegeven projecten (analyse en voorbeelden in artikel van 14 juli 2018). Ook vond ik in het overzicht van SDE 2018 II 2 als "veldopstelling" gekwalificeerd projecten die als afwijkend cq. "a-typisch" kunnen worden beschouwd (carport resp. opstelling op een dijk). In eerdere overzichten hebben "carports" (soort rooftops al dan niet vrijstaand op palen boven de grond, of tegen een gebouw aan gebouwd) bijvoorbeeld helemaal geen aparte status toegewezen gekregen, en vallen ze weg in de categorie rooftop of "n.b.", waarschijnlijk "niet bekend"). Polder PV houdt deze specifieke categorieën, en ook bijvoorbeeld floating solar projecten, apart van de "standaard" veldopstellingen.

Ik ga er voor de huidige analyse in ieder geval van uit dat het merendeel van de RVO opgaves inmiddels "correct" is, en dat hieruit dus "de officiële" cijfers zouden moeten volgen. Tot en met SDE 2017 was het volume van door RVO gemarkeerde "veldopstellingen" binnen alle SDE beschikte projecten nog slechts 1.627 MWp, verdeeld over 243 beschikkingen (voor verschil tussen beschikkingen en projecten, zie het commentaar van Polder PV).

(1) Beschikte volumes "veldopstellingen" binnen SDE 2018 II

Eerst laat ik twee grafieken zien met de volumes die door RVO zijn gemarkeerd als "veldopstelling" binnen de laatst beschikte SDE regeling, die van de najaars-ronde van SDE 2018. Ik heb hier deels al aandacht aan besteed in de vorm van het 3e artikel in deze serie, waarbij ik twee grafieken liet zien met segmentaties voor deze laatste SDE regeling naar project type. Hier onder volgen nog 2 extra grafieken voor alleen de veldopstellingen.

* Beschikking is niet altijd identiek met "project", zie commentaar, en 1e voorbeeld grafiek in analyse van 29 aug. 2018.

In deze grafiek wordt, naar analogie van de capaciteits-indeling weergegeven in eerdere analyses van SDE "+" regelingen, een segmentatie gemaakt van de door RVO gemarkeerde veldopstellingen naar aantallen beschikkingen (linker kolommen groep), en naar de totale capaciteit per grootte-categorie van die toekenningen voor alleen de SDE 2018 II regeling (rechter kolommen groep). Wat aantallen beschikkingen voor grondgebonden projecten betreft, is er weer een forse hoeveelheid, 105 stuks, bijgekomen. Het totaal aantal PV beschikkingen in SDE 2018 II was 4.411, dus 2,4% daarvan betrof toekenningen voor aanvragen voor veldopstellingen. Onder SDE 2018 I waren dat er nog slechts 62. De totale capaciteit aan toegekende veldopstelling beschikkingen, 951,2 MWp, claimt een zeer significant aandeel t.o.v. de totale beschikte 2.953 MWp: ruim 32%. Dat was nog slechts 13% onder SDE 2018 I (225,2 MWp op totaal van 1.710 MWp toegekend). Een forse toename, dus, van het (potentiële) aandeel van grondgebonden projecten op de totaal beschikte volumes door RVO.

Bij de verdeling van de aantallen heeft categorie 1-5 MWp het hoogste volume, 30 stuks. De rest is redelijk gelijkmatig verdeeld over nog eens 4 categorieën (15-19 stuks per klasse), naast nog eens 8 exemplaren bij de grootste zonneparken (beschikkingen vanaf 30 MWp). Itt. SDE 2018 I, zijn er geen veldopstelling beschikkingen in de laagste project categorie (15-50 kWp) gevinkt door RVO. Vaak worden dergelijke zeer kleine projectjes al zonder subsidie gerealiseerd, en/of er wordt gesaldeerd achter de aansluiting, eventueel met een power begrenzer om de invoeding in het gareel te houden.

Bij de capaciteiten zien we een compleet andere "rolverdeling". Daar klimmen de aandelen van de toegekende capaciteiten met elke grootteklasse steeds verder op. Van ruim 5 MWp onder de hier kleinste categorie (50-500 kWp) via 163 MWp bij de categorie 5-15 MWp (NB: de dominante categorie onder SDE 2018 I), naar een spectaculair volume van bijna 389 MWp voor de slechts 8 beschikkingen voor de grootste zonneparken vanaf 30 MWp. Dat laatste is maar liefst 41% van het totaal beschikte volume aan grondgebonden projecten onder deze regeling (951 MWp), wat voor de zoveelste maal het belang onderstreept van de potentiële impact van slechts een paar handen vol van dergelijke grote projecten, op de te verwachten totale productie van schone zonnestroom. Kijken we naar alle beschikkingen voor veldopstellingen vanaf 5 MWp, gedomineerd door dergelijke grote, grondgebonden zonneparken, is het volume zelfs al 90% (857 MWp) van het totaal, verdeeld over maar 40 beschikkingen voor veldopstellingen ... T.o.v. alle beschikte capaciteit, 2.953 MWp, is het aandeel aan beschikkingen vanaf 5 MWp per stuk nog steeds hoog, 29%*. In andere bewoordingen: als je die grote zonneparken om wat voor reden dan ook niet zou willen, houd je een substantieel deel minder over van de totale potentiële invulling voor zonnestroom (onder de SDE regimes).

* Er zijn onder SDE 2018 II echter ook de nodige zeer grote rooftop projecten bij de totale volumes toegekend. De grootste rooftop beschikking, bijna 36 MWp (!!), voor trostomaten kweker Royal Pride in het grote kassen gebied van Agriport te Middenmeer (Noord-Holland), waar begin 2016 al een eerste plat dak systeem van 400 kWp is geïnstalleerd. En waar kennelijk het hele kassen complex "vol" gegooid moet gaan worden met een enorme PV installatie (beschikking op naam van de welbekende project uitvoerder, GroenLeven uit Heerenveen).

Provincies

In de volgende grafiek geef ik voor alleen SDE 2018 II de verdeling van de capaciteit van door RVO aangewezen veldopstellingen weer over de 12 provincies.

Provincies op alfabetische volgorde. Ten eerste is zeer opvallend, dat de verdeling van de toegekende capaciteiten voor veldopstellingen over de provincies onder SDE 2018 II sterk verschillend is van de verdeling voor de voorjaars-ronde dat jaar, zoals getoond in de voorgaande analyse. Ditmaal heeft niet Gelderland het hoogste volume aan veldopstelling capaciteit toegekend gekregen (nu pas 5e in de rangorde), maar is provincie Drenthe absoluut kampioen op dit gebied. Met ruim 382 MWp (verdeeld over 20 beschikkingen) zelfs ruim 40 procent van het totale volume. Een factor 5,8 maal zo veel dan het beschikte volume voor Gelderland in de voorjaars-ronde ! Het is dan ook niet geheel onbegrijpelijk dat de lokale netbeheerder inmiddels in snel na elkaar volgende updates, een groot deel van Drenthe inmiddels "gesloten" heeft verklaard voor nieuwe transportcapaciteit aanvragen achter grootverbruik (GVB) aansluitingen. Omdat ze compleet "overvallen" zijn door de enorme nieuwe vraag naar veel volume, in landelijke gebieden waar tot voor kort slechts geringe transportcapaciteiten werden gevraagd. Zie daarvoor de transport capaciteit schaarste update pagina van de Enexis Groep, en mijn laatste tweet van 9 mei 2019, met een vergelijking tussen de 2 laatste updates voor het beslist "onder spanning" staande Noord-Oost Nederland.

Een vooralsnog onbeantwoorde vraag in deze heikele kwestie, waarover al meermalen indringende Kamervragen zijn gesteld, is, of deze (en andere) netbeheerder(s) bij de weigering nieuwe transport capaciteit te contracteren achter grootverbruik aansluitingen, niet "wettelijk over de schreef gaan", zoals nader toegelicht in een interessant, recent, artikel in Solar Magazine in het mei nummer van 2019 (pagina's 33-37). En als dat al zo zou zijn, wat dan voor hen de gevolgen zouden zijn, als daar op zou worden "geacteerd" door de autoriteiten, de ACM voorop.

Goede tweede in bovenstaande grafiek is ditmaal "usual suspect" Groningen, wat met bijna 171 MWp (nota bene: verdeeld over slechts 3 beschikkingen !) het ook al "onder spanning staande" (zie opmerking hierboven) Overijssel (148 MWp, verdeeld over 18 toekenningen door RVO) voor bleef. En Noord-Brabant op afstand volgde (met 105 MWp / 10 beschikkingen). Ook bij deze volgorde, is de situatie volstrekt verschillend van de situatie onder de voorjaars-regeling van SDE 2018. Daar was, na Gelderland, de volgorde: Flevoland, Friesland, resp. Zuid-Holland. Allen op veel lagere niveaus dan momenteel onder SDE 2018 II beschikt voor de 4 nu belangrijkste provincies. Dit geeft eens temeer aan, dat het lastig is, en blijft, om op korte termijn te voorspellen waar de grote capaciteiten zullen gaan komen. Ontwikkelaars zijn soms jaren bezig met de voorbereidingen van projecten, die in theorie overal in Nederland gerealiseerd kunnen worden. Als ze eenmaal de felbegeerde omgevingsvergunning te pakken hebben, vragen ze SDE subsidie aan. Waar dat gebeurt, kan in principe overal zijn, al blijft een zwaartepunt natuurlijk Noord-Oost Nederland, waar de grond goedkoop is en de regio dunbevolkt. Maar van regeling tot regeling kan de toegewezen capaciteit voor veldopstellingen dus echt aanzienlijk verschillen, zo blijkt wel weer bij de beschikkingen voor veldopstellingen in twee rondes in hetzelfde jaar. Het is goed om dit te beseffen, en dat netbeheerders hier de facto geen "controle" op kunnen uitoefenen, noch er (in de huidige situatie) "regie" op kunnen voeren. Dat is de werkelijke reden waarom het nu in met name Noord-Oost Nederland "fout" dreigt te gaan. Het is met de toegekende (omvangrijke) beschikkingen allemaal veel te snel geschied, en Enexis heeft daar nauwelijks structureel op kunnen anticiperen.

Opvallende "achterblijvers" t.o.v. de voorjaars-regeling van SDE 2018 zijn ditmaal mijn eigen provincie Zuid-Holland, die van ruim 28 MWp beschikt in de voorjaars-ronde terugviel naar nog maar 3 MWp in de huidige ronde. En Flevoland, en Friesland. Die vielen terug van 45 resp. 36 MWp in SDE 2018 I naar nog maar 13 tot 20 MWp in de huidige regeling. Utrecht blijft een lastige, dichtbevolkte, en vol infrastructuur liggende provincie voor zonneparken. Onder SDE 2018 I was er slechts 0,2 MWp toegekend voor veldopstellingen. Daar is onder de huidige regeling slechts 1,4 MWp bijgekomen. De provincie heeft wel hoge ambities, en is al langere tijd bezig met plannen voor een groot zonnepark in Rijnenburg (max. 163 MWp), in combinatie met windturbines.

In een volgende ronde, SDE 2019 I, zullen de verhoudingen beslist weer volkomen anders kunnen komen te liggen, dan bij de 2 rondes getoond voor SDE 2018. Het gaat om relatief weinig projecten, en waar die zullen komen, is van tevoren, mede ook gezien allerlei onvoorspelbare zaken als lokaal verzet, tijd rekkende rechtszaken, fysieke netkoppeling toestanden, en het feit dat er al ver over de honderd project ontwikkelaars met portfolio planning bezig zijn, in zeer verschillende stadia van uitvoering, lastig te voorspellen.

Dit gezegd hebbende voor alleen de SDE 2018 II (in vergelijking met SDE 2018 I) ronde: Als we naar de totale volumes inmiddels beschikt onder alle SDE regelingen kijken, zien we wederom een geheel ander beeld, zie de vierde grafiek in dit artikel (2e paragraaf). Daar liggen de onderlinge verhoudingen tussen de provincies weer - grotendeels - anders.

Grondgebonden projecten bij veel marktpartijen

De meeste projecten waarvoor beschikkingen zijn afgegeven vanaf 5 MWp waren reeds bekend in de zeer lange zonnepark plan "pending" lijst van Polder PV. Beschikkingen onder de 10 MWp waren deels wel al voor reeds bekende project sites, maar deels ook nieuw. Hoe kleiner het project, hoe makkelijker het aan de aandacht ontsnapt, omdat er vaak geen (vroege) publiciteit aan wordt gegeven. In ieder geval zijn alle nu bekende grondgebonden projecten met geïdentificeerde SDE (2018 II) beschikking versleept naar de aparte verzameling SDE beschikte projecten in de grote spreadsheet van Polder PV. Zonder beschikking, zal geen enkel plan voor een groot grondgebonden project slagen. Mét beschikking, is het, mede gezien de financiële vooruitzichten voor de project ontwikkelaars, "vrij zeker" dat dergelijke projecten daadwerkelijk uitgevoerd gaan worden (onvoorziene calamiteiten uitgezonderd). Gezien de volumes die met deze verzameling beschikkingen gepaard gaan, en die een substantieel stempel zullen gaan drukken op de totaal te realiseren hoeveelheid PV-capaciteit in Nederland, houd ik dat overzicht zo goed als mogelijk bij, met zo veel mogelijk project details.

Er zijn uiteraard ook, met de najaars-ronde van SDE 2018, beschikkingen afgegeven voor grote project locaties waar ik nog geen weet van had. Zo vond ik een nieuwe beschikking van bijna 13 MWp voor een zonnepark op een agrarisch complex in Vianen, gemeente Cuijk (NB), een ruim 10 MWp (beschikt) project op de binnendijk bij Lelystad ("byzonder" type veldopstelling, door mij apart gehouden), en diverse andere kleinere projecten waar tot nog toe vrijwel geen ruchtbaarheid aan is gegeven. Ik heb, waar dat te vinden was, toepasselijke ruimtelijke plannen nagevlooid om project details op tafel te krijgen. Een beschikking voor een (door RVO als zodanig gekwalificeerd) "veldopstelling" project in Biddinghuizen, betreft mogelijk een eerder bekend geworden plan voor een carport op deze locatie, ook die heb ik separaat gemarkeerd.

Onder de grootste beschikte projecten vinden we allemaal zonnepark plannen van de bekende grote ontwikkelaars, zoals Powerfield en de nauw met dat bedrijf verweven, af en toe door NRC tegen het licht gehouden grond ontwikkelaar Zonneperceel, SolarEnergyWorks, Solarfields, GroenLeven, KiesZon, Kronos Solar (van origine Duits), Solarcentury (van oorsprong Brits), etc. Daarnaast nog enkele projecten van SEPA dochter Neo, Shell, Eneco, Twence, Lightsource (van oorsprong Brits), HVC, Sunvest, en Ecorus (van oorsprong Belgisch), en andere, kleinere spelers.

Grootste drie

Het grootste zonnepark plan met beschikking is het al langere tijd voorbereide Stadskanaal project van Powerfield in Groningen, tussen het Wildervanck-kanaal, de N378, en de lintbebouwing van het dorp (beschikking voor ruim 89 MWp). Bewoners hebben de gelegenheid gehad om in te spreken op de plannenmakerij, waarmee in ieder geval de zuidrand van het park een meer groene invulling heeft gekregen, en kleiner is geworden.

Numero twee is een interessante, forse toevoeging (beschikking van 50 MWp) aan een nog veel groter project. Het de gemeentegrens van Nieuw-Buinen en Eerste Exloërmond (beiden gemeente Borger-Odoorn, Dr.) overschrijdende plan voor een lang-gerekt, uit verschillende delen bestaand zonnepark op gronden van de vloeivelden van Avebe. Dit alles over een afstand van bijna 2,5 kilometer (!) bezuiden Nieuw-Buinen, en ook nog een groot perceel ten noorden van deze deel-gemeente omvattend. Solarfields heeft al een tijdje een stuk van het zuidelijke deel van het project gebied (1e Exloërmond) op hun website staan onder de naam "Vloeivelden Hollandia". De nieuwste toevoeging staat op naam van het aan de noord-rand van het complex in Nieuw-Buinen zetelende Green-Invest Drenthe, en zou net als de andere delen uitgevoerd moeten gaan worden door de ontwikkelaar van de overige delen, Solarfields. Deze heeft trouwens ook nog een eigen beschikking voor een ander perceel van deze enorme project site, van bijna 16 MWp, in deze ronde verworven, bovenop de reeds bestaande. Alles bij elkaar genomen, kan het volledige complex een van de grootste zonneparken van Nederland gaan worden, sterk afhankelijk van het toe te passen type zonnepaneel (of, wellicht, zonnepanelen), op deze locatie.

Numero drie, tot slot, is het eerste project uit de eerder door GroenLeven in het leven geroepen "zonneakkerpoule" van zonnepark potentieel, waarbij zowel lusten als lasten over meerdere participerende agrariërs in een bepaalde regio worden gedeeld (zie toelichting GL). Dit eerste exemplaar, zonnepark "De Oude Landen", wat gerealiseerd moet worden in een gebied waar de landbouw grond van slechte kwaliteit is door veenoxidatie, heeft een beschikking gekregen van bijna 50 MWp. En strekt zich uit over een tiental kadastrale percelen tussen het gehucht Boermastreek en de Valtherweg te Exloo (wederom: Borger-Odoorn, Dr.), bezuiden de Oude Dijk.

Voor een bespreking van 7 andere "grootste projecten" onder SDE 2018 II (incl. het reeds aangestipte, enorme rooftop - kasdek - project bij Royal Pride), zie het Solar Magazine artikel van 26 april 2019.

Weinig lokaal geïnitieerde projecten

Projecten "gedragen" door lokale energie coöperaties blijven in de grotere categorieën zeldzaam, het financiële risico is gewoon te groot voor dergelijke nog vaak zwaar op vrijwilligers leunende partijen. Soms wordt in dergelijke gevallen samenwerking met andere partners gezocht. Het grootste "collectieve" project onder SDE 2018 II lijkt inmiddels een samenwerking tussen Brabantse gemeente Dongen (NB) en de energiecoöperatie daar, een zonnepark aan de oostzijde van de gemeente, op locatie Tichelrijt, met een beschikking van ruim 13 MWp. Een veel kleiner project, met een beschikking voor 5,9 MWp, is een "doorstart" voor de lokale Brummense coöperatie SPEER, voor een zonnepark op de afvalberg te Eerbeek (Gld). Een eerder gestarte dunnelaag pilot is gestaakt, waarschijnlijk wordt het nieuwe project uitgerust met kristallijne Si modules.

Een commercieel initiatief van bekend agrariër de Jong in Daalkampen (Borger-Odoorn, beschikking van bijna 22 MWp) is een eigen project, en valt buiten de eerder genoemde, zogenaamde "poule" van GroenLeven, waar genoemd ondernemer wel de kartrekker cq. aanspreekpunt van is. Er is ook een project geaccepteerd van drie ondernemers uit het Overijsselse Rijssen, "Zunneweide Riessen" (beschikking van bijna 19 MWp), wat kennelijk door gaat, ondanks een eerder bericht in Tubantia, dat de betreffende ondernemer die het perceel pacht van de gemeente terug zou willen komen op de gezette handtekening onder het contract. Er worden meerdere participatie mogelijkheden gerapporteerd op de project website (afname GvO's via Greenchoice, postcoderoos inclusief "uniek model" leasen van zonnepanelen via een PCR traject, crowdfunding via achtergestelde lening). Maar concrete invulling daarvan is nog niet bekend bij Polder PV.

Er zijn nog meer kleinere project beschikkingen op naam van een divers spectrum aan ontwikkelaars in de lijst terug te vinden. Soms zijn het uitbreidingen van, cq. toevoegingen aan eerdere beschikkingen, zoals voor het Dogger zonnepark project in het zuid-westen van Den Helder (NH, inmiddels 3 beschikkingen uit 2 jaargangen bekend). Zie de korte bespreking van het project op in het verleden aangekochte gronden door ziekenhuis combinatie Noordwest Ziekenhuisgroep (HQ in Alkmaar), op de website van ontwikkelaar ShareNRG.

"Het jaar van de RWZI beschikkingen"

Ook al zijn er onder eerdere SDE regelingen meerdere beschikkingen afgegeven voor veldopstellingen op rioolwaterzuiverings-installaties, en werd dit ook in de vorige bespreking reeds aangestipt, is dit onder SDE 2018 II beslist al een opmerkelijk fenomeen geworden. In totaal telde ik binnen de huidige regeling maar liefst 33 nieuwe beschikkingen voor deze "speciale categorie" (incl. een grondgebonden exemplaar bij een andersoortige locatie van een drinkwater bedrijf), met een totale capaciteit van 33 MWp. Dat is wel slechts een bescheiden aandeel van 3 en een half procent op het totale toegekende volume voor alle veldopstellingen.

(foto 1) Afvalwaterzuiverings-installatie (AWZI) Dronten (Fl.) vanuit de trein richting Kampen (Ov.) - sedert begin 2018 in het bezit van een veldopstelling met bijna anderhalf-duizend zonnepanelen. Waarvan de productie goed zou zijn om "circa 67 procent in haar eigen energiebehoefte" te voorzien, volgens eigenaar Waterschap Zuiderzeeland. De grondgebonden installatie is er een van meerdere die door Hoppenbrouwers Techniek uit Udenhout (NB) is opgeleverd.

Weliswaar zijn dit gemiddeld genomen "dus" de wat kleinere projecten, met een systeemgemiddelde capaciteit (in beschikking) van nog geen 1 MWp per stuk. Wat veel lager ligt dan het systeemgemiddelde voor alle "veldopstelling" beschikkingen die RVO heeft uitgegeven binnen deze regeling (9,1 MWp per toekenning). Maar toch vond ik het opmerkelijk genoeg voor een aparte signalering. De kleinste beschikking in deze sub-categorie is slechts 152 kWp (Bennekom, prov. Gld), de grootste toewijzing voor een veldopstelling op een RWZI locatie is ditmaal voor een project te Wervershoof (gemeente Medemblik, NH), met een beschikking van 4,9 MWp. Indien daar 300 Wp modules zouden worden toegepast dus een aardig project met een omvang van bijna 16 en een half duizend zonnepanelen. Vaak zijn project details nog helemaal niet bekend in zo'n vroeg stadium, bovendien is de ervaring van Polder PV, dat dit soort details nog om de haverklap kunnen wijzigen tijdens de uiteindelijke definitieve project planning. Degelijke accurate project informatie is, helaas, nog steeds zeldzaam in Nederland, op de websites van enkele ontwikkelaars na, die daar gelukkig zeer open in zijn, bij hun publicaties.

Tot nog toe heb ik al een aardige verzameling van 19 gerealiseerde veldopstellingen bij RWZI's in mijn projecten lijst staan, met een totaal volume van ruim 19 MWp. Het lijkt er dus op, dat een gemiddelde installatie bij de RWZI's van Nederland grofweg zo'n 1 MWp groot is, met uiteraard de nodige uitzonderingen. Het vermoedelijk grootste inmiddels gerealiseerde project betreft de RWZI te Venlo, onderdeel van Waterschap Limburg. Deze heeft een beschikking van 3,7 MWp. De exacte uitvoering / omvang is (nog) onduidelijk, het project bestaat uit 2 grote en enkele kleinere deel-veldjes (en een klein rooftop systeem, 2 dak segmenten). Opmerkelijk is wel, dat het niet het grootste single-site project in Venlo betreft. Er staan al twee grotere rooftop projecten als gerealiseerd in de omvangrijke projectenlijst van Polder PV, waaronder het grootste single-roof project van Nederland, opgeleverd door KiesZon in samenwerking met Etriplus en Provincie Limburg.

Er staat inmiddels al veel meer aan veldopstellingen bij RWZI's in de planning, bij diverse waterschappen. Daarvan een groot deel met, maar ook nog een behoorlijk deel zonder bekende SDE beschikking. Het potentieel is hoog, volgens stichting Nederlandse Watersector zijn er 352 RWZI's in Nederland.

(foto 2) Een "byzondere vorm" van een veld-installatie (het laatste als zodanig gemarkeerd door RVO, zonder een sub-segmentatie te geven), het sedert de zomer van 2017 volledig gerenoveerde project van Eneco Solar Bio & Hydro, op de afvalberg van de Gansoyensesteeg noordelijk van het Brabantse Waalwijk. Toen zijn zowel de over 9 grote segmenten verdeelde zonnepanelen, als de omvormers vervangen van de oorspronkelijke, in oktober 2005 opgeleverde PV installatie op een "dynamische frame constructie" aan de zuidzijde van het tegen een afvalberg aangelegde project. Destijds werd gebruik gemaakt van een MEP subsidie. De nieuwe PV generator maakt gebruik van een SDE 2014 beschikking, die later neerwaarts werd bijgesteld richting het opgeleverde nieuwe project vermogen. Dik veertig procent hoger dan oorspronkelijk geïmplementeerd op deze locatie. Polder PV houdt de categorie "zonneparken op afvalbergen" zoals onderhavig exemplaar apart als byzondere vrijeveld categorie, in zijn overzichten. Foto door de webmaster van Polder PV genomen tijdens fietstocht in het rivierengebied (mei 2017).

De lokale energie coöperatie Langstraat EC is trouwens bezig met een uitbreiding van het zonnepark op deze afvalberg (7.200 panelen), en wil dat op termijn zelfs nog verder gaan ophogen naar in totaal 14.560 hoog-vermogen hebbende exemplaren (goed voor een productie van 5 miljoen kWh/jaar). Zie het artikel van 14 feb. 2019, in Brabants Dagblad.

---

(2) Accumulatie van beschikte volumes "veldopstellingen" alle SDE regelingen tm. SDE 2018 II

In tweede instantie, toon ik 2 grafieken met de accumulatie van de volumes die door RVO zijn gemarkeerd als "veldopstelling", een integratie van het dossier van januari jl. (alle overgebleven beschikkingen tm. SDE 2018 I), tezamen met het net verschenen overzicht van de najaars-ronde van SDE 2018.

(gg zonneparken = grondgebonden zonneparken)

In de grafiek wederom zowel de aantallen (blauwe kolommen) als het geaccumuleerde vermogen wat met de betreffende beschikkingen gepaard gaat, per grootte categorie (oranje kolommen). Per grootteklasse (grote grafiek), en de totale volumes (inset linksboven). Zoals al lang bekend, blijft het aantal beschikkingen voor grote(re) veldopstellingen relatief bescheiden. Van de in totaal nu bekende overgebleven beschikkingen voor alle SDE regelingen (SDE + SDE "+": 30.860 stuks) is het volume van 405 exemplaren voor door RVO gemarkeerde veldopstellingen (exclusief kennelijke vergissingen met de toekenning, inclusief extra beschikkingen, correcties door PPV), slechts een schijntje (1,3%). Van het volume (overgebleven) beschikkingen van SDE 2011 tm. SDE 2018 II, 20.892, waar binnen feitelijk alleen maar projecten van 15 kWp of groter konden worden aangevraagd, en waarbinnen de bovencap van 100 kWp per aanvraag was ge-elimineerd, is het ruim 1,9% (tm. SDE 2018 I was dat nog 1,8%). Het aantal overgebleven beschikkingen zal ondertussen voor de oudere regelingen weer lager zijn geworden, dus mogelijk ligt dat percentage inmiddels nog iets hoger. Overigens: er zijn uitsluitend (overgebleven) toekenningen voor veldopstellingen bekend vanaf SDE 2014. De eerdere regelingen kenden dat soort projecten niet, RVO heeft ze niet als zodanig "herkend", en/of eventuele beschikkingen zijn later ingetrokken.

De grootste volumes "aantallen" vinden we in de categorieën 1-5 MWp (134 stuks), 5-15 MWp (88 exemplaren), resp. 50-500 kWp (80 beschikkingen). De kleinste categorie van 15-50 kWp heeft het minste aantal veldopstelling toekenningen, slechts 5 exemplaren, wat logisch is (meestal zonder SDE aanvraag gerealiseerd door particulieren en bedrijven, op eigen erf). Desondanks heb ik al vele tientallen van dergelijke, reeds gerealiseerde mini projectjes, in een aparte lijst staan, zoals onderstaand, in 2016 aangetroffen exemplaar bij een particulier adres.

]

(foto 3) "Particuliere veld-installatie" van maar liefst 48 all-black zonnepanelen in noordelijk Drenthe. Te klein voor een SDE "+" beschikking, dus anderszins gefinancierd (waarschijnlijk iig salderen toegepast in deze context). Tegengekomen tijdens grote fietstocht door noordelijk Nederland in de (hete) herfst van 2016, naast diverse andere "toevals-treffers" van dergelijke particuliere zonne"veldjes". Dit soort projecten zult u niet tegenkomen in de SDE overzichten van RVO ...

De grootste categoriëen, van 15-30 Mp, resp. vanaf 30 MWp per beschikking, hebben inmiddels 26 resp. 22 beschikkingen. Gezien hun omvang een behoorlijke toename sedert de cumulatie tm. de vorige SDE regeling (11 resp. 14). De categorie 500-1.000 kWp zit op een gemiddeld niveau van 50 (voorheen: 28) exemplaren.

Capaciteiten - a different story
Een compeet ander beeld zien we bij de (overgebleven) capaciteiten die met dit relatief gering aantal beschikkingen gepaard gaan (oranje kolommen in de grafiek). Alle SDE regelingen bij elkaar hebben momenteel, tm. SDE 2018 II, een (overgebleven) capaciteit van 10.456 MWp. Het totale volume aan (overgebleven) beschikkingen voor door RVO gemarkeerde veldopstellingen is 2.831 MWp. Dat is al een aandeel van 27% (tm. SDE 2018 I was dat nog ruim 24%). Beperken we ons tot de relevante SDE "+" (overgebleven) beschikkingen bij SDE 2011 tm. SDE 2018 II, 10.407 MWp, gaan we al naar een aandeel van 27,2% (tm. 2018 I: 24,5%). Ook hiervoor geldt, dat het, bij verdere wegval van beschikte capaciteit (grotendeels optredend bij kleinere rooftop projecten), dat percentage nog kan toenemen.

Bij de beschikte capaciteiten tot en met SDE 2018 II steken met name de grootste categorie (>=30 MWp), met 1.092,3 MWp (39% van totaal volume beschikte veldinstallaties, met maar 22 beschikkingen) en 5 tot 15 MWp, met 806 MWp (29%) ver boven de rest uit. De categorie 15 tot 30 MWp heeft inmiddels t.o.v. de update tm. SDE 2018 I een inhaalrace gedaan en komt nu op de derde plaats. Met 520,3 MWp op ruim 18% (was nog maar ruim 11% tm. de vorige SDE update). Dit ging "ten koste" van categorie 1-5 MWp, die weliswaar wat is gegroeid, maar met 350,6 MWp op slechts ruim 12% is gekomen, wat een stuk minder is dan de ruim 15% aandeel tm. SDE 2018 I. Andere grote segmenten groeiden beduidend harder.

De drie kleinste categorieën (beschikkingen kleiner dan 1 MWp per stuk) komen in totaal maar op 61,5 MWp (slechts ruim 2% van totaal). Wat voor de zoveelste maal aangeeft, dat voor "betekenis-volle" progressie op het vlak van capaciteit van zonnestroom, je echt die grote projecten nodig zult hebben. Want als je alleen de kleine schaal zou ambiëren, schiet het allemaal niet op.

Bij de accumulatie van alle SDE beschikkingen heeft de grootste project categorie, >=30 MWp, zonder meer het hoogste volume van alle onderscheiden grootte-klasses. I.t.t. het voorgaande overzicht, toen bij de nieuwe toevoegingen de categorie 1-5 MWp het grootste volume claimde (eerste grafiek in dat artikel), is nu ook deze grootste project categorie de belangrijkste geweest bij de nieuw toegevoegde - beschikte - capaciteit voor SDE 2018 II (eerste grafiek in het huidige artikel).

Gemiddelde omvang beschikkingen
Uit de beschikkingen tabellen is voorts ook nog te destilleren, dat de gemiddelde capaciteit per beschikking van alle overgebleven, door RVO gemarkeerde veldinstallatie projecten, inmiddels neerkomt op bijna 7 MWp per toekenning (meestal, doch niet altijd, 1 beschikking per project). Dit was tm. SDE 2018 I nog slechts 6,2 MWp. Daarnaast hebben we ook nog een relevante "a-typische" categorie drijvende zonneparken, waarbij er tot en met SDE 2018 II nu volgens de toewijzing van RVO 24 beschikkingen zouden zijn goed voor 325 MWp en een systeemgemiddelde capaciteit van 13,6 MWp (!!) per beschikking.

Kijken we uitsluitend naar de "niet-veldinstallaties" (althans: de overgrote meerderheid van projecten die RVO geen "ja" vinkje geeft in het betreffende data veld), en gooien we ook de grote drijvende zonnepark beschikkingen uit het totaal, die RVO inmiddels heeft geoormerkt, zouden we de veronderstelde rooftop projecten moeten overhouden. Dat zijn, tot en met SDE 2018 II, inmiddels 30.431 beschikkingen met 7.300 MWp, en een systeemgemiddelde capaciteit van slechts 240 kWp per toewijzing. Kijken we naar alle projecten bij elkaar, is het gemiddelde 339 kWp per beschikking (tm. SDE 2018 I: 284 kWp). Een equivalent van 1.130 panelen à 300 Wp, met een oppervlakte van zo'n 1.830 m². Hieruit blijkt, dat de enorme hoeveelheid rooftop projecten een dominant neerwaartse invloed heeft op het totale gemiddelde. En dat een gemiddelde rooftop beschikking véél kleiner is dan een gemiddelde toewijzing voor een veldinstallatie. In dit geval is de laatste gemiddeld genomen maar liefst ruim een factor 29 maal zo groot dan een gemiddelde toewijzing voor een rooftop project (over alle SDE subsidie beschikkingen tm. SDE 2018 II gerekend).

Waarschuwing consequenties "geen grote zonneparken !" - bijgesteld
Stel, dat je grote projecten groter dan 15 MWp om wat voor (al dan niet verzonnen) reden niet zou willen. Dan gooi je in een keer 57% van de totale beschikte capaciteit overboord (dat was tm. SDE 2018 II nog "maar" 49%). En bij knagen aan de ook zeer omvangrijke categorie 5-15 MWp nog veel meer. Je gaat het nooit "redden" om dat goed te maken met dan beslist "af te dwingen" zonnestroom projecten op daken. Want dan heb je voor het equivalente missende volume van 1.613 MWp maar liefst 6.721 daken nodig, op élk dak met een bovengenoemd "rooftop" gemiddelde van 240 kWp per beschikking. Dik 1.296 m² bedekt met zonnepanelen, voor ál die daken die dan gezocht moeten worden. Waarvan de eigenaar dan ook nog eens verleid dient te worden om dat daadwerkelijk toe te staan. Laat staan om de financiën voor die majeure operatie geregeld te krijgen. Nog afgezien van de enorme berg papierwerk voor die duizenden benodigde - forse - rooftops. In een huidige zonnemarkt, waar de 1.600 aanbieders zich al dagelijks de schompes uit het lijf werken om alle normale opdrachten voor zonne-energie projecten (zijnde residentiële rooftops en utiliteit) uitgevoerd te krijgen ...

Provincies - totale volumes
Ook voor provincies kunnen we uiteraard een optelsom laten zien voor de aantallen en capaciteiten die met alle overgebleven en uit SDE 2018 II komende nieuwe beschikkingen voor veldinstallaties gepaard gaan. Zoals in deze laatste grafiek getoond. Totalen (zie vorige grafiek): 405 beschikkingen, 2.831 MWp. Gemiddelde waarden (tussen haakjes volume tm. SDE 2018 I): 34 (25) projecten, 236 (157) MWp, resp. 6,9 (6,2) MWp systeemgemiddelde per beschikking, per provincie.

In doorzichtig blauwe kolommen (referentie: linker Y-as) de aantallen beschikkingen voor veldopstellingen, zoals toegekend door RVO. In oranje kolommen (referentie: rechter Y-as) de capaciteiten die daarmee gepaard gaan (MWp). Tot slot, uit bovenstaande twee variabelen de berekende gemiddelde omvang per beschikking per provincie (MWp), groene datapunten (wederom referentie: linker Y-as). Het gemiddelde vermogen per project (eigenlijk: per beschikking) is voor alle installaties bij elkaar 6,9 MWp (was voorheen 6,2 MWp/project, tm. SDE 2018 I).

Een zeer opvallend verschil t.o.v. de grafiek tm. SDE 2018 I (analyse) is de enorme toename die bij provincie Drenthe is te zien. In een keer is er in een SDE regeling 382 MWp (verdeeld over slechts 20 nieuwe beschikkingen) bijgekomen. Ook de gemiddelde capaciteit per beschikking nam verder toe, van 8,3 naar 13,0 MWp, waarmee Drenthe Zeeland heeft ingehaald t.o.v. de vorige update. Daardoor neemt Drenthe een positie in vlak achter nog steeds "kampioen" Groningen waar het de veld-installatie projecten aan gaat. Die zelfs maar 3 projecten toevoegde (totaal 43 beschikkingen), maar daarmee wel een zeer fors volume van 165 MWp. Waarmee de totale beschikte capaciteit voor veldopstellingen in Groningen op 630 MWp is gekomen. En de gemiddelde capaciteit per beschikking verder toenam, van 11,6 naar gemiddeld 14,7 MWp.

Naast het feit dat overal natuurlijk de volumes verder zijn gestegen, zijn er ook verschillen opgetreden in de verhoudingen tussen de provincie Noord-Brabant, Noord-Holland, en Overijssel. De eerste 2 lagen ongeveer op eenzelfde niveau, Overijssel een stuk lager in de update tm. SDE 2018 I. Maar in de huidige versie, met SDE 2018 II toegevoegd, heeft Overijssel van dit drietal the lead genomen, met 233 MWp capaciteit en 39 beschikkingen voor veldopstellingen, vlak voor Noord-Brabant (217 MWp, 29 beschikkingen). In het noorden en centrale deel van Overijssel heeft Enexis, net als in Drenthe, al forse problemen met de beschikbare netcapaciteit vastgesteld, en al een omvangrijk gebied voorlopig "dicht gegooid" voor nieuwe transport capaciteit achter GVB aansluitingen. Zoals eerder in dit artikel gesignaleerd.

Noord-Holland is hier duidelijk achtergebleven, met maar 152 MWp, maar inmiddels wel met de meeste beschikkingen voor grondgebonden installaties, 53 stuks. Het "resultaat" van die combinatie zien we terug bij de gemiddelde capaciteit per beschikking: slechts 2,9 MWp, vergeleken met de 7,5 MWp voor NB resp. 6,0 MWp voor Ov. Daarmee is die systeemgemiddelde capaciteit op hetzelfde lage niveau gekomen als bij provincie Limburg. Wat het nog steeds zeer karig blijft doen, met 57 MWp aan beschikkingen (20 stuks). Maar wat het nog wel steeds iets beter doet dan het dicht bevolkte Utrecht, wat tot nog toe maar 10 beschikkingen voor veldopstelingen heeft, met 39 MWp.

Mijn eigen provincie, Zuid-Holland, is terug gevallen van een derde positie bij de capaciteit (200 MWp, vooral veroorzaakt door eerder afgegeven toekenningen voor grote zonneparken op Goeree-Overflakkee), naar een bescheidener 5e positie, met inmiddels 202 MWp, verdeeld over 34 beschikkingen.

(foto 4) Polder PV fietste met zijn partner in 9 dagen tijd in augustus 2018 in Drenthe en omgeving, en moest natuurlijk daarbij ook even een van de grotere zonneparken in ons land bezoeken. Dat had nog wel wat voeten in de aarde, maar gezien bovenstaande foto is dat dus eindelijk gelukt. Het 17 hectare grote Zonnepark Lange Runde, werd ontwikkeld door SolarEnergyWorks (NL) en destijds, eind 2017, door het Noorse Statkraft op een perceel aangelegd waar ooit kassen waren gepland. Het is een van de schaarse Nederlandse zonneparken met CdTe dunnelaag panelen van het beroemde Amerikaanse FirstSolar, en heeft een omvang van 118.200 FS series 4 120 Wp modules, die tezamen bijna 14,2 MWp aan capaciteit inbrengen. Inmiddels zijn er al de nodige grotere nieuwe zonneparken opgeleverd, het project staat nu op de 12e plek in mijn lijst single-site projecten.

4 stuks 2,5 MVA tellende SMA omvormer stations zetten de gelijkstroom om in wisselstroom. De modules zijn op grote tafels aangebracht in 10 rijen landscape boven elkaar, met een maximale hoogte van 3 meter boven maaiveld. Het park is voor 90% overgenomen door het Duitse investerings-huis Blue Elephant, wat het park exploiteert en onderhoudt. De jaarproductie zou zo'n 13,2 GWh bedragen ("4.000 huishoudens"), met een specifieke opbrengst van ongeveer 933 kWh/kWp.jr (project pagina Statkraft, officiële opening 7 januari 2018 op Emmen Geeft Energie pagina).

Fryslân nog steeds niet "boppe"
Zoals reeds in de vorige update besproken, valt het resultaat voor het ambitieuze Friesland nog steeds tegen. Er kwamen weliswaar weer een dertiental beschikkingen voor veldopstellingen bij, maar de toevoeging aan de (theoretische !) capaciteit, van slechts 15 MWp, was niet om over naar huis te schrijven. Met eind 2018 282 MWp aan totaal opgestelde PV capaciteit volgens CBS Statline, en een ambitie van 500 MWp voor 2020 zou dat weliswaar met wat geluk beslist moeten kunnen lukken. Maar om in 2023 1,3 GWp PV capaciteit op Fries grondgebied te kunnen hebben gehaald, zal er beslist moeten worden "doorgepakt", en zullen (ambtelijke of andere) barrières moeten worden ge-elimineerd. Laat staan om de uitgesproken doelstelling van 100% fossiel onafhankelijk in 2050 te behalen.

---

(3) Realisaties - totaal volumes volgens RVO

Tot slot nog even de "officiële" stand van zaken bij wat RVO vindt dat er al gerealiseerd zou zijn op het vlak van de door hen als zodanig gemarkeerde veldopstellingen binnen de SDE regelingen. Tot en met SDE 2018 II zouden er 87 (voorgaande update: 46) van de in totaal 405 veldopstelling beschikkingen zijn gerealiseerd volgens het agentschap ("ja" vinkje in lijst januari 2019, die overgebleven beschikkingen tot en met SDE 2018 I omvat, SDE 2018 II nog geen realisaties bekend). Dat is, inclusief beschikte volumes voor SDE 2018 II, 21,5% van het totaal aantal beschikkingen voor dergelijke projecten. Wat capaciteit betreft liggen de cijfers echter op een stuk lager niveau: slechts 393 van de in totaal 2.831 MWp beschikte capaciteit aan veldopstellingen is door RVO van een "ja" vinkje voorzien. Dat is slechts 13,9% van het totaal. Volgens hun status update zou er sedert de januari 2019 update dus nog 86% van het totale beschikte volume aan zonneparken gerealiseerd moeten worden, inclusief alle exemplaren onder SDE 2018 II.

Ik heb echter al van meerdere zonneparken die nog niet door RVO als "opgeleverd" werden beschouwd in dat maand overzicht, meldingen binnen van oplevering. In mijn update van februari 2018 had ik al 538 MWp als gerealiseerd in mijn lijsten staan (analyse). Daarvan waren er al de nodige kleinere, die geen (vindbare) SDE beschikking hebben. We zitten volgens mijn meest actuele data echter mogelijk zelfs al op een spectaculaire 675 MWp. Hetgeen al een factor 1,7 maal zo hoog is dan wat RVO onder SDE regelingen als opgeleverd heeft weergegeven tot op de dag van vandaag. En wat in lijn ligt met de bevindingen in mijn eerdere artikel, met een vergelijking tussen de officiële RVO cijfers, en de toen meest actuele data van Polder PV, in een bericht van 19 februari jl.

Hierbij is de definitie of een zonnepark daadwerkelijk al aan het net gekoppeld is een doorslaggevend criterium. Van enkele reeds gebouwde kleinere zonneparken van een paar MWp is die status nog niet duidelijk. Ik kom daar op een later tijdstip, bij een nieuw, eigen projecten overzicht, nog op terug.

Als de voorspellingen uitkomen dat er in 2019 zo'n 2 GWp nieuw totaal PV vermogen bij zou kunnen komen, en er per maand dus ongeveer 165 MWp nieuw zou worden bij geplaatst, zouden we medio mei, met EOY 2018 volgens CBS op 4.414 MWp, al tegen een accumulatie van 5,2 GWp kunnen zitten. Van dát potentiële totaal volume, is genoemde, door mij geinventariseerde, reeds gerealiseerde netgekoppelde capaciteit aan grondgebonden zonneparken, 675 MWp, dus mogelijk al zo'n 13% ...

Dit was voorlopig het laatste deel (5) in de serie artikelen die naar aanleiding van het verschijnen van de SDE 2018 najaarsronde beschikkingen is gepubliceerd op Polder PV. Voor de eerste 4 artikelen zie:

(1) SDE 2018 najaarsronde. Deel 1. Vol beschikt, 2.953 MWp PV inclusief. SDE 2019 voorjaarsronde iets onder budget geclaimd, incl. 2.921 MWp PV. Portfolio beschikt: 10,5 GWp (26 april 2019)

(2) SDE 2018 najaarsronde II. Deel 2. En SDE 2019 I - enkele kengetallen in relatie tot eerdere SDE regelingen (27 april 2019)

(3) SDE 2018 najaarsronde II. Deel 3. Details uit projecten lijst - segmentaties (27 april 2019)

(4) SDE 2018 najaarsronde II. Deel 4. Synthese alle SDE regelingen incl. laatste ronde (6 mei 2019)

Analyse gebaseerd op / bron:

Stand van zaken SDE aanvragen (SDE project lijsten najaar 2018 en eerdere overzichten, RVO)

---

Wat de maandelijkse toevoegingen (of: tijdelijke afnames) van aantallen installaties betreft in bovenstaande grafiek, rode curve, met als referentie de linker Y-as, zijn er in april 2019 "netto" 268 nieuwe PV projecten bij gekomen. Dat ligt 11 procent onder het tot nog toe hoogste voor de eerste vier maanden in 2019 (maart: 301 nieuw). Dat volume in maart is echter nog steeds fors minder dan het record volume (netto) 445 nieuwe PV projecten in juli 2017 (weergegeven in grafiek). Kijken we naar het voortschrijdend gemiddelde per kalenderjaar, zit er echter beslist al langer weer een stijgende lijn in, sedert medio 2017, met minder opvallende uitschieters naar boven of naar onder. Maximaal zo'n 300 nieuwe installaties per maand lijkt voorlopig "de trend" bij CertiQ, het afgelopen jaar.

De jaar gemiddeldes in de (deels verouderde) maand rapportages lagen achtereenvolgens voor 2016 op 105 nieuwe projecten per maand, in 2017 158, en het - voorlopige - gemiddelde in 2018 is op 210 stuks per maand gekomen. In de eerste vier maanden van 2019 ligt het gemiddelde (267 stuks/mnd) daar dus al fors boven. Neem echter goed notie van het feit, dat zowel de aantallen als de capaciteiten later in jaarlijkse revisies worden bijgewerkt door CertiQ. Voor de medio 2018 verschenen update voor 2017 lag deze op gemiddeld 143 nieuwe installaties per maand (1.717 nieuwe installaties in 2017). 9,5% lager dan uit de oorspronkelijke maand rapportages afgeleid kon worden. Altijd moeten gepubliceerde Nederlandse solar statistieken met prudentie worden genoten, omdat veel data achteraf nog (fors) kunnen worden bijgesteld vanwege trage administratieve processen.

De accumulatie is te zien aan de blauwe kolommen curve in bovenstaande grafiek (referentie: rechter Y-as) die, na het "plateau" in 2013-2015, de laatste 3 jaar weer opvallend is gaan stijgen. De curve geeft eind april 2019 een accumulatie van 18.012 gecertificeerde PV projecten in de database van CertiQ (gemarkeerd data punt rechts bovenaan). De 15.000 stuks werd in april 2018 overschreden. In het huidige tempo duurt het nog wel waarschijnlijk een maand of 8 voordat het niveau van 20.000 PV installaties zal zijn bereikt (vermoedelijk rond begin 2020).

In de grafiek zijn ook 2 belangrijke startdata opgenomen die tot de sterke groei van de bijschrijvingen in de CertiQ databanken hebben bijgedragen: (1) de start van de eerste SDE regeling op 1 april 2008 (in de eerste 3 jaar, met vertraging, met name heel veel residentiële installaties ingeschreven), en (2) de start van de eerste "SDE +" regeling (SDE 2011, per 1 juli 2011). Waarbij de "bovencap" van 100 kWp per aanvraag werd ge-elimineerd, en er, na een periode van vertraagde oplevering (en eerder gesignaleerde aberratie in 2013-2015, periode van her-inschrijvingen), een begin werd gemaakt met de vele duizenden grote(re) projecten. Met name op bedrijfs-daken, rooftops op diverse typen instellingen, en, de laatste jaren tevens, stapsgewijs, op de grond.

Zie ook de volgende grafiek voor de trends per jaar bij de aantallen installaties / projecten, op basis van de maand rapportages. NB, voor alle CertiQ data geldt: Netto effect = aantal bijschrijvingen minus het aantal uit de CertiQ databank verwijderde PV-projecten per maand.

Grafiek met de variatie in de (netto) groei van de aantallen installaties per maand (rapport) bij CertiQ. De fluctuaties kunnen fors zijn. Het gemiddelde installatie niveau is sedert 2011 behoorlijk terug gevallen, werd in de grafiek door de her-registratie operatie in 2013-2015 flink vertroebeld, maar trekt zeker het laatste jaar weer aan. De nu door CertiQ gerapporteerde 12 maanden van 2018 laten weer een behoorlijke maandelijkse groei van de aantallen nieuwe registraties zien. Met als kers op de taart het maandrecord van november voor dat jaar (netto 298 nieuwe projecten, hoogste paarse kolom rechts). Na tegenvallend december, met "slechts" 189 netto nieuwe projecten, zijn inmiddels de eerste 4 maanden van 2019 toegevoegd (252, 245, 301, resp. 268 nieuwe projecten in januari tm. april). Het eerste kwartaal gemiddelde kwam daarmee in 2019 op 266 nieuwe installaties netto per maand, met april meegerekend steeg het iets door naar 267 installaties gemiddeld nieuw per maand (horizontale gele stippellijn).

Het gemiddelde voor de maand rapportages kwam voor 2018 een stuk lager uit, op 210 nieuwe projecten per maand. Voor de afgeronde kalenderjaren 2016 en 2017 waren die gemiddeldes 105 resp. 158 stuks per maand (bijpassende gekleurde horizontale stippellijnen). Gemiddeld genomen nam het niveau in de maand rapportages in 2018 dus toe met 33% t.o.v. dat in 2017.

Het nieuwe jaarvolume voor 2018 is gekomen op 2.516 installaties. In 2017 was dat nog maar 1.898 (volgens de maand rapportages), dus op het vlak van aantallen is er duidelijk groei. Wederom hierbij het voorbehoud, dat totale volumes per jaar achteraf kunnen - en zullen - worden bijgesteld door CertiQ. Bijgestelde data voor 2018 komen we pas later dit jaar te weten.

Dat er weer "aardige" groei volumes van de aantallen bij CertiQ geregistreerde projecten zijn te zien is voor een aanzienlijk deel te wijten aan de lopende realisaties van omvangrijke volumes onder de diverse SDE "+" regelingen beschikte PV projecten (voor overzicht beschikkingen en "officiële" realisaties, zie de door Polder PV gepubliceerde analyse van RVO cijfers van 7 januari jl., gevolgd door een detail analyse van de grondgebonden projecten). De grootste groei zit hem echter de laatste jaren niet zozeer in het "aantal" installaties, maar met name in de opgestelde productie capaciteit, wat daarmee wordt ingebracht. Dat stijgt ronduit spectaculair, zoals we hier onder weer zullen zien. Dat heeft alles te maken met het feit dat het om (gemiddeld en absoluut) véél grotere PV projecten gaat dan wat enkele jaren geleden "gebruikelijk" was voor Nederland. Hier bovenop zijn de nu daadwerkelijk fysiek gebouwde grondgebonden zonneparken gekomen. Die stuk voor stuk bij CertiQ worden aangemeld, en die met hun enorme capaciteit volumes in de databank worden opgenomen. In december 2018 is op dit punt alweer een nieuwe mijlpaal bereikt bij de toevoegingen. Januari 2019 deed het wat rustiger aan. Februari liet een nieuw record zien. Maart lag op een stuk lager niveau, maar de volume groei in april klom naar een nieuw gemiddeld, en hoog maand-niveau voor 2019:

Voetnoot bij grafiek: de cijfers voor sep. 2017 zijn na vragen van Polder PV door CertiQ aangepast. Voor de reden, zie analyse herziening september 2017 rapportage !

Wederom hoog volume in april, voeding gevend aan verwachting nieuw record voor 2019
In vergelijking met de groei van de aantallen nieuw geregistreerde gecertificeerde PV projecten (vorige grafiek), gaat het bij de netto toegevoegde capaciteit al een tijdje echt om opvallende, substantieel grotere volumes dan wat we in eerdere jaren hebben gezien. Het verloop van de kolommen in 2018 is sterk verschillend van de situatie bij de "aantallen" projecten! Voor 2018 (paarse kolommen) waren de volumes ongekend hoog, culminerend in het - voorlopig - laatste record in december (netto +125,5 MWp toegevoegd).

Januari 2019 begon "relatief rustig", met 51,1 MWp netto nieuw toegevoegd volume. Februari voegde een nieuw record volume toe van 165,0 MWp. Maart zat lager, met 97,6 MWp, maar april kwam alweer met 104,6 MWp nieuw volume. Ruim 7% hoger dan de groei in maart. Waarmee het de facto op het nieuwe maand gemiddelde voor de eerste vier maanden van 2019 kwam te liggen (horizontale gele stippellijn). Dat nieuwe volume aan toegevoegde gecertificeerde capaciteit is het equivalent van grofweg zo'n 349 duizend moderne zonnepanelen à 300 Wp, in de projecten markt. Daarbij is nog geen rekening houdend met niet bij CertiQ gerapporteerde project capaciteit, inclusief de booming residentiële markt ... Door de toevoeging in april is het maand gemiddelde in de eerste vier maanden op een hoog niveau gekomen van bijna 105 MWp/mnd, bijna anderhalf maal zoveel dan het kalenderjaar gemiddelde voor de 12 maand rapportages in 2018 (bijna 71 MWp/mnd, paarse stippellijn).

Kwartaal cijfers CertiQ maandrapportages - eerste input voor QII 2019

In deze voor het maart 2019 overzicht voor het eerst gepresenteerde nieuwe grafiek heb ik op een rijtje gezet wat de groeicijfers zijn geweest van de nieuwe capaciteit voor gecertificeerde PV installaties in de CertiQ databank, per kwartaal. Het eerste maand resultaat voor QII 2019 (april 2019) heb ik rechts toegevoegd, in een kolom met gestreepte rand, om de impact van die ene maand weer te geven. Houdt rekening met het feit dat in de jaren 2013 - 2014 er nog vreemde zaken met de maand cijfers kunnen zijn geschied, i.v.m. de toen hoge impact hebbende her-registratie operatie. Waardoor veel capaciteit tijdelijk is "verdwenen", en op een later tijdstip weer is toegevoegd (exclusief de toen niet meer her-ingeschreven installaties).

Het eerste kwartaal van 2019 liet een nieuw meld record bij CertiQ zien, 314 MWp. Het ligt in de lijn der verwachting dat dat kwartaal record later dit jaar mogelijk al gebroken kan gaan worden, vooral als in het betreffende kwartaal meerdere grote zonneparken zullen worden opgeleverd. Waarvan er vele in bouw zijn of die op het punt staan van daadwerkelijke uitvoering.

In de eerste 4 maanden van 2019 werden - netto - 1.066 nieuwe projecten gemeld door CertiQ, met een gezamenlijke - netto - capaciteit van ruim 418 MWp. Derhalve was de gemiddelde nieuwe systeem omvang in deze periode ongeveer 392 kWp (nauwelijks lager dan in het eerste kwartaal, 393 kWp). In de eerste vier maanden van 2018 waren die cijfers nog 713 nieuwe installaties, bijna 246 MWp, resp. een gemiddelde systeem omvang van 345 kWp. Ook hier dus weer overduidelijk: op alle fronten forse groei, gecombineerd met verder gaande schaalvergroting van de omvang van de nieuwe projecten.

Gemiddelde capaciteit PV projecten april 2019
Als we uitgaan van "relatief weinig uitstroom" uit de CertiQ bestanden, en de maandelijkse netto toevoeging van 268 nieuwe installaties, met genoemde 104,6 MWp netto nieuwe capaciteit (april 2019) combineren, zou hier uit resulteren dat een "netto nieuw toegevoegd project" in de april 2019 update een gemiddeld systeem vermogen zou hebben gehad van ruim 390 kWp per stuk (grofweg 1.300 PV modules à 300 Wp). Dat ligt weliswaar een stuk lager dan het nieuwe record gemiddelde in februari (674 kWp/installatie), maar het blijft een zeer respectabel gemiddeld volume. En het ligt 20% hoger dan het gemiddelde in maart (ruim 324 kWp). Grote rooftop projecten en grondgebonden installaties hebben een sterke invloed op dit systeem gemiddelde. Als er in een maand relatief "veel" van dat soort projecten opgenomen worden in de CertiQ database, heeft dat een bovenmatig hoge impact op de nieuwe gemiddelde capaciteit per maand.

---

Trendlijn in de grafiek is in een vorige versie aangepast (rood: 6e graads polynoom, "best fit"). Piketpalen bereiken volumes van telkens 300 kWp met vertikale blauwe stippellijnen aangegeven.

Na het bereiken van de halve GWp aan gecertificeerde zonnestroom capaciteit in het rapport van mei 2017 ging de groei verder, en na de heftige "correctie" t.a.v. het september rapport, op een behoorlijk consistent, gemiddeld hoog niveau in de laatste maand rapportages. In het juni 2018 rapport werd eindelijk de eerste "Gieg" in de CertiQ annalen bereikt voor zonnestroom capaciteit. In 2018 vond er een duidelijke versnelling van de gerapporteerde capaciteiten plaats, culminerend in een record toevoeging in december.

Na de "relatief bescheiden" toevoeging van ruim 51 MWp in januari, het nieuwe record volume van 165,0 MWp in februari, de 97,6 MWp in maart, en een extra 104,6 MWp in april, bereikte de zonnestroom databank van CertiQ al een geaccumuleerde gecertificeerde capaciteit van 1.941,6 MWp. Een factor 88 maal het volume eind 2009 (22 MWp). En al 15 maal het volume in juni 2015 (129,5 MWp), vlak voordat de hoge groei bij CertiQ manifest werd. De tussenpozen tussen het bereiken van een nieuwe "100 MWp" grens bij de geaccumuleerde gecertificeerde PV capaciteiten zijn de afgelopen drie jaar in ieder geval steeds korter geworden. Ik heb, vanwege de forse groei, deze in de grafiek sedert het rapport van augustus 2018 aanvankelijk vervangen door "piketpalen" voor het bereiken van, telkens, 200 MWp aan volume groei. Die groei is echter het laatste jaar alweer zo hard gegaan, dat ik in de huidige grafiek voor april 2019 de piketpalen alweer heb vervangen door exemplaren voor elke 300 MWp bij de accumulatie. Evident is, dat de afstanden tussen de vertikale blauwe stippellijnen bij het bereiken van een nieuwe hoeveelheid van (vanaf nu) 300 MWp steeds korter zijn geworden. De vraag is hoe lang deze enorme versnelling in de capaciteitsgroei kan - en zal - aanhouden in het CertiQ dossier.

In ieder geval betekent deze groei, bij voortzetting met mogelijk zo'n 100 MWp nieuw per maandrapport, dat in het tweede kwartaal van 2019 de grens van 2 GWp gecertificeerde PV capaciteit ruim overschreden zal gaan worden. Gezien de progressie in april, zal dit al in het komende mei rapport het geval zijn, calamiteiten daargelaten.

---

Systeemgemiddelde capaciteit
Met de aanhoudend forse groei van de accumulatie van (gecertificeerde) zonnestroom capaciteit, blijft ook de gemiddelde projectgrootte nog steeds sterk groeien in de cijfers van CertiQ. Zoals weergegeven in bovenstaande grafiek, met een "best fit" 6e graads polynoom als trendlijn (rood). Het systeemgemiddelde nam afgelopen jaar sterk toe, van 46,6 kWp (eind december 2017) naar 89,9 kWp gemiddeld eind 2018. In januari tm. april nam het weer verder sterk toe, van 91,5 naar zelfs 107,8 kWp. Dit is inmiddels een factor 18,6 maal het gemiddelde begin 2010. En is al een factor 7,2 maal zo hoog dan de minimum omvang waarvoor een SDE "+" project sedert SDE 2011 (volgens wettelijk voorschrift) wordt geaccepteerd door RVO (15 kWp, blauwe stippellijn). Een minimum wat mogelijk nog "opgetrokken" gaat worden voor nieuwe aanvragen onder, mogelijk, de najaars-ronde van SDE 2019? Zie het voorspel in de bespreking van de kamerbrief van Min. Eric Wiebes. Onder SDE 2018 II gold nog de bestaande ondergrens van 15 kWp. En ook in de voorjaars-ronde voor SDE 2019 blijkt die geplande verhoging nog niet te zijn gematerialiseerd (zie tabel 7 in de 21 pagina's tellende kamerbrief van 21 december 2018).

In het voorgaande maand rapport, van maart 2019, is de gemiddelde systeemgrootte bij de accumulatie aan gecertificeerde PV installaties bij CertiQ voor het eerst boven de 100 kWp gekomen.

De gemiddelde systeemgrootte van de netto toevoegingen in de april 2019 rapportage lag, wederom, op een veel hoger niveau, 390 kWp. Het gemiddeld hoge niveau wordt structureler, omdat er steeds meer zeer grote (druppelsgewijs ook grondgebonden) projecten worden opgeleverd. Het gemiddelde van de toevoegingen in de 12 maandrapporten van 2018 was dan ook met 354 kWp al zeer hoog.

Dat het in de grafiek getoonde gemiddelde voor alle geaccumuleerde projecten bij elkaar een stuk lager ligt dan bij de maandelijkse toevoegingen, komt door het blijvend "drukkende effect" van de duizenden kleine residentiële PV installaties uit de eerste 3 SDE regelingen (vaak met een omvang van maar een paar kWp per stuk). De verwachting is, dat dit effect op het totale systeemgemiddelde nog lang zal aanhouden gezien hun volume. Pas als er continu véél, en ook zeer grote fysiek opgeleverde nieuwe SDE projecten gaan cq. blijven instromen bij CertiQ, zal dat effect (deels) worden opgeheven. Daarbij s.v.p. niet vergeten dat de duizenden kleine residentiële installaties ook voor 15 jaar een SDE (2008-2010) beschikking hebben (zie grafiek met de actuele aantallen per grootte categorie). Dus het gros daarvan zal beslist nog tot en met 2023 in dienst zijn, en geregistreerd blijven bij CertiQ. Zonder registratie immers géén (voorschot-betalingen voor) SDE subsidie meer.

Totaal volume tm. april 2019 (voorlopig) en verwachting
De verwachting is, dat Nederland in 2019 weer een record jaar tegemoet zal gaan zien, uiteraard vooral ook weer binnen de zwaar door SDE subsidies gedreven projecten markt. De grote vraag is natuurlijk: hoe "groot" wordt het CertiQ volume dit jaar? Gesproken wordt over mogelijk 2 GWp nieuwbouw voor heel Nederland, inclusief de gecertificeerde volumes (bijna uitsluitend SDE projecten), en de grote volumes aan residentiële en niet, of anderszins gesubsidieerde projecten. Hier onder ga ik daar wat het CertiQ volume betreft voor het eerst op in, met een extrapolatie tot medio dit jaar. Dit, n.a.v. de blijvend hoge groei bij de accumulatie van de capaciteit.

De laatste keer dat ik deze extrapolatie grafiek maakte, was voor het eindejaars-volume van 2018 op basis van het november rapport dat jaar, waarbij ik destijds uitkwam op - zeer conservatief geschat - zo'n 1.470 MWp eind van het jaar. Het werd in het voorlopige (eerste) jaar rapport van CertiQ zelfs 1.523 MWp (weergegeven in de grafiek), dus ik was inderdaad "conservatief". En het zal, gezien de update historie van CertiQ, mogelijk zelfs nog meer gaan worden in een later dit jaar te verwachten update van de cijfers over 2018.

In de huidige extrapolatie grafiek doe ik een nieuwe poging, ditmaal voor medio 2019 (eind juni). Daarvoor heb ik wederom een rechtlijnige trendlijn vanaf de sterke groeiperiode (eind juni 2015, 129,5 MWp) via het laatst bekende maand resultaat (april 2019, 1.941,6 MWp) doorgetrokken naar de achterste blauwe vertikale stippellijn (peildatum eind juni 2019), waarbij ik op zo'n 2.025 MWp accumulatie kom. Gaan we, logischer, uit van de best fit trendlijn door de maand resultaten, een 6e graads polynoom (rode curve), en bepalen we daarvan het snijpunt met genoemde blauwe stippellijn, komen we veel hoger uit, op zo'n 2.240 MWp. Als we van deze twee extrapolaties weer, conservatief, het gemiddelde nemen, komen we op ruim 2.130 MWp als voorlopige "educated guess" voor het geaccumuleerde CertiQ volume, medio dit jaar. We zullen later gaan zien hoe dit in werkelijkheid zal gaan uitpakken.

Later ga ik ook nog in op gemeten productie resultaten voor - gecertificeerde - zonnestroom bij CertiQ.

Data: CertiQ maandrapportages (maandelijkse analyse updates door Polder PV)